ثُمَّ عَفَوْنَا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
پس از آن بر شما بخشوديم باشد كه شكرگزارى كنيد
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: ظلم عظیم وعفو الهی
چرا بنی اسرائیل با وجود ظلم عظیم (گوساله پرستی) مشمول عفو الهی شدند؟
در فرصتي كه موساي كليم به مناجات و دريافت تورات براي اداره كشور و رهبري همه جانبه امّت توحيدي اشتغال داشت، سامري از ضعف فكري بني اسرائيل سوءاستفاده كرد؛ زيرا آنان پس از شكافته شدن دريا و مشاهده آن همه آيات و بيّنات، وقتي گروهي را سرگرم بت پرستي ديدند، به موساي كليم گفتند: «يا موسي اجعل لنا إلهاً كما لهم آلهة»
. سامري از اين كوته بيني بني اسرائيل سوء استفاده كرد و بساط گوساله پرستي را براي آنان گسترد: «ثمّ اتّخذتم العِجْلَ من بعده وأنتم ظالمون».
نقش كلمه (ثمّ) در طليعه اين دو جمله اظهار تعجّب است؛ يعني با آن كه حضور موسي در ميقات براي دريافت تورات از بزرگترين نعمت هاي الهي و فضيلتي براي بني اسرائيل و نشانه اي براي علوّ درجه آنان و سبب تتميم و تكميل دين آنان بود، در عين حال، قدر آن را ندانسته، به زشت ترين كفر و جهالت مبتلا شدند و اين بسي جاي تعجّب است
شدّت قبح گناه مزبور در اين است كه گوساله را به جاي پروردگار قرار دادند.
مقصود از «عجل» گوساله زنده و حقيقي نيست، بلكه جسد و مجسّمه گوساله است كه به دست سامري ساخته شده بود
با اين كه بني اسرائيل به گناه بزرگ گوساله پرستي و ظلم عظيم شرك مبتلا شدند، خداوند آنان را عفو كرد، شايد شكر نعمت ها را به جا آورند: «ثُمَّ عَفَوْنَا عَنْكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ».
مقصود از عفو در آيه مورد بحث ممكن است اين باشد كه به جاي آن كه شما را نابود كرده، به عذاب استيصال دچار سازيم، تا آمدن موسي از ميقات، به شما مهلت داديم و آن حضرت شما را از كفّاره گناهتان آگاه ساخت.[1]
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
[1] . تفسیر تسنیم, ج 4, صص 396 _ 398
تجزیه
ثُمَّ: حرف عطف، مبنی، غیر عامل، مشترک بین اسم و فعل
عَفَوْنَا : فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مجرد، ریشه «عَفَوْ» معتل(ناقص واوی)
عَنْ: حرف جر، مبنی برسکون
كُمْ: ضمیر متصل مجروری، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
مِنْ: حرف جر، مبنی، عامل
بَعْدِ: اسم ثلاثی مجرد، اسم زمان، مفرد مذکر، ریشه (بعد) سالم، معرفه، معرب، جامد، منصرف، غیر متصرف
ذَلِكَ: اسم اشاره به دور، مفرد مذکر، معرفه، مبنی، جامد، غیر متصرف
ذا:اسم ثنایی، مفرد مذکر، معرفه، مبنی
لِ: لام بعید یا مذکر در بعید
کَ: کاف خطاب
لَعَلَّ: از حروف مشبهه بالفعل برای ترجّی، مبنی، عامل، مختص اسم
كُمْ:غیر متصل منصوبی، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
تَشْكُرُونَ:فعل مضارع، جمع مذکر مخاطب،ثلاثی مجرد، از ماده «شَکَر»صحیح، سالم، معرب،متعدی، معلوم، متصرف
ترکیب
ثُمَّ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد
عَفَوْنَا: فعل ماضی، مبنی برسکون، ضمیر متصل بارز (نا)مبنی بر محلا مرفوع، فاعل
عَنْ: حرف جر، مبنی برسکون، محلی از اعراب ندارد
كُمْ : غیر متصل، مبنی بر سکون، محلا مجرور به حرف جر
عَنْكُمْ: جار و مجرور، متعلق به « عَفَوْنَا»
مِنْ: اسم اشاره، مبنی بر فتح، محلا مجرور، مضاف الیه
بَعْدِ: اسم مجرور به حرف جر، علامت جر، کسره ظاهری
مِنْ بَعْدِ: جار و مجرور، متعلق به « عَفَوْنَا»
ذَلِكَ: اسم اشاره، مبنی بر فتح، محلا مجرور، مضاف الیه
لَعَلَّ: از حروف مشبهه بالفعل، مبنی بر فتح
كُمْ: اسم لَعَلَّ، محلا منصوب، مبنی بر سکون
تَشْكُرُونَ: فعل مضارع مرفوع، علامت رفع ثبوت نون، ضمیر متصل واو، مبنی، محلا مرفوع، فاعل ،«تَشْكُرُونَ» خبر«لعَلَّ»،محلامرفوع
اعراب جملات:
- عَفَوْنَا عَنْكُمْ: عطف برای « اتَّخَذْتُمْ» در آیه قبل
- لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ : جمله اسمیه، مستأنفه، محلی از اعراب ندارد
- تَشْكُرُونَ : جمله فعلیه، خبر « لَعَلَّ» و محلا مرفوع
سوال:
- با توجه به اینکه شرک از گناهان نابخشودنی است، چرا در این آیه آنها مورد بخشش قرار گرفته اند؟
مراد از «إنَّ الله لا یغفر أن یُشرک بِه» در صوری که مشرک توبه نکند چون «ثُمَّ عَفَوْنَا» بعد از توبه را می‌فرماید به این معنا که آنها توبه کردهاند پس بخشیدیم آنها را.
نکته بلاغی:
معنای مشهور « لَعَلَّ» در میان مردم شاید است حال به عقیده جمعی شاید، خدا باید است اما باید توجخ داشنه باشید که شاید خدا بعضا به (متکلم) و بعضب از اوقات نیز به (فعل) بازمیگردد متکلم در بعضی از مواقع عالم بوده و در بعضی مواقع جاهل است و گاهی نیز شکاک میباشد خداوند به هیچ چیز نیز جهل نداشته وشک ندارد در نتیجه استعمال چنین الفاظی در قرآن براساس خصوصیت گوینده آن نبوده بلکه مربوط به فعل آن میباشد.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه