سوره بقره / آیه 46

موضوع: دوسرمایه عظیم خاشعان

خاشعان با استعانت از چه سرمایه‌هایی ایمان به لقا الله را در خود ایجاد می‌کنند؟

«وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ» كلمه استعانت به معناى طلب كمك است، و اين در وقتى صورت مى‌گيرد كه نيروى انسان به تنهائى نمى‌تواند مهم و يا حادثه‌اى را كه پيش آمده بر وفق مصلحت خود بر طرف سازد، و اينكه فرموده: از صبر و نماز براى مهمات و حوادث خود كمك بگيريد، براى اين است كه در حقيقت ياورى به جز خداى سبحان نيست، در مهمات ياور انسان مقاومت و خويشتن دارى آدمى است، باينكه استقامت به خرج داده، ارتباط خود را با خدا وصل نموده، از صميم دل متوجه او شود، و به سوى او روى آورد، و اين همان صبر و نماز است ، و اين دو بهترين وسيله براى پيروزى است ، چون صبر هر بلا و يا حادثه عظيمى را كوچك و ناچيز مى‌كند، و نماز كه اقبال به خدا، و التجاء به او است ، روح ايمان را زنده مى‌سازد، و به آدمى مى‌فهماند، كه به جائى تكيه دارد كه انهدام پذير نيست، و به سببى دست زده كه پاره شدنى نيست.[1]

خدای متعال خاشعان را چنین معرفى مى‌کند:  همانها که مى‌دانند: پروردگار خود را ملاقات خواهند کرد و به سوى او باز مى‌گردند «الَّذینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَیْهِ راجِعُونَ».

 «یَظُنُّونَ»  از ماده  ظن گاه، به معنى گمان و گاه، به معنى یقین مى‌آید[2] و در اینجا مسلماً به معنى ایمان و یقین قطعى است; زیرا ایمان به لقاء اللّه و بازگشت به سوى او حالت خشوع، خداترسى و احساس مسئولیت را در دل انسان زنده مى‌کند و این یکى از آثار تربیتى ایمان به معاد است که همه جا در برابر انسان صحنه آن دادگاه بزرگ را مجسم مى‌سازد و به انجام مسئولیت‌ها، حق و عدالت دعوت مى‌کند.

این احتمال نیز وجود دارد که  ظن  در اینجا به معنى  گمان  باشد، و این در حقیقت یک نوع مبالغه و تأکید است که اگر انسان فرضاً به آن دادگاه بزرگ ایمان نداشته باشد، و فقط گمان کند، کافى است که از هر گونه خلافکارى خوددارى نماید و در واقع سرزنش علماء یهود است که اگر ایمان شما حتى به درجه ظن و گمان برسد، باز باید احساس مسئولیت کنید و دست از این گونه تحریفات بردارید.[3]

در کتاب کافی از امام صادق علیه‌السلام می‌خوانیم: « کَانَ عَلِیٌّ علیه السلام إِذَا هَالَهُ شَیْءٌ فَزِعَ إِلَی الصَّلَاهً ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهً وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهْ؛ هنگامی که مشکل مهمی برای علی علیه‌السلام پیش می‌آمد، به نماز برمی‌خاست؛ سپس این آیه را تلاوت می‌فرمود: «و استعینوا بالصبر و الصلوة».

آری نماز انسان را به قدرت لایزالی پیوند می‌دهد که همه مشکلات برای او سهل و آسان است و  همین احساس سبب می‌شود که انسان در برابر حوادث نیرومند و خونسرد باشد.

مؤسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی

[1] . تفسیرالمیزان ج ۱، صص ۲۲۸-۲۲۹

[2] . راغب  در کتاب  مفردات  مى گوید،  ظن  اسم است براى اعتقادى که از دلیل و قرینه حاصل مى شود، این اعتقاد، گاهى قوى مى شود و به مرحله یقین مى رسد و گاه ضعیف است و از حدّ گمان تجاوز نمى کند.

[3] . تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۶۲