همان طور که در جلسات قبل بیان شد، انسان موجودی است که به نظام عالم متصل است و سلامت جسم و روح او به صورت زنجیره وار به هم اتصال دارد، به همین جهت، مباحث مختلف در بحث پیشگیری و درمان برای سلامت فرد تأثیرگذارند.
خوراکی که به انسان می رسد، در مبحث پیشگیری و درمان قرار دارد.
غذای انسان، منحصر در خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها نیست.
در طب اسلامی سنتی علاوه بر غذاهای خوراکی، نوشیدنی و بلعیدنی، به غذاهای جذبی (لمسی)، غذاهای شنیداری، غذاهای بویایی، غذاهای رفتاری و پنداری و غذاهای دیداری اشاره شده است.
بنابراین خوراک به دو دسته کلی ظاهری و باطنی تقسیم می شود.
غذاهای ظاهری و جسمانی جدای از غذاهای باطنی و روحانی نیستند، بلکه غذاهای جسمانی مستقیماً بر روی روح و باطن تاثیرگذارند و غذاهای باطنی نیز همین اثر متقابل را برجسم دارند.
مثال۱ : بیماری فشار خون، با بالا رفتن سطح فشار در رگها و عروق موجب عوارضی در انسان می شود.
افزایش فشار خون به علت برخی خوراکها و روشهای نادرست زندگی به وجود می آید، اما یکی از مهم ترین علل افزایش فشار خون، مشکلات عصبی، ناراحتی ها، فکرها و اوهام و خیالات است. یعنی یک بیماری جسمی با تظاهرات جسمی گاهاً منشأ باطنی دارد. یا برعکس یک منشأ باطنی مانند افکار، خیالات خود به تنهایی منجر به فشار خون در بدن می گردد.
مثال۲ : برخی کلمات آرامش دهنده جسم و جان، ظاهر و باطن و برخی کلمات و الفاظ از بین برنده آرامش هستند.
جملات، اذکار، جملات محبت آمیز، الفاظ و کلمات نیک و خیر در درمان مؤثر هستند و مورد تجویز قرار می گیرند.
مثال۳ : دیدار انسانهای پاک طینت موجب تقویت قوای ظاهری و باطنی و استمرار رؤیت افراد ناصالح موجب کدورت جسم و روان میشود. به همین جهت یکی از موارد تقویت بینایی را نگاه به چهره مؤمن برشمرده اند. همچنین نظاره کردن به آب روان و سبزه
پس خوراک فقط خوردن و آشامیدن از راه دهان نیست. و خوراکیهای دیگر گاهاً بسیار اثر گذاری قوی تر و مؤثرتری در انسان دارند.
مثال۴ : مصرف زنجبیل و دارچین موجب گرمای جسم و مزاج و تغییر در کیفیت اربعه بدن (گرمی، خشکی، تری و سردی) می شود .
اما خوراک روانی مانند عصبانیت بسیار سریع الأثرتر و قوی تر از زنجبیل و فلفل در انسان اثرگذاری دارد و موجب گرمای سریع و شدید در بدن می شود.
1- غذاهای باطنی (دعا درمانی)
به علت صنعتی شدن تفکرات قشر عظیمی از انسانها، طلب ما صرفاً به سمت داروهای خوراکی یا روشهای درمانی دیگر معطوف شده است. ما باید طلب خود را از خوراک و غذا در مبحث بهداشت و درمان اصلاح کنیم.
دعا درمانی یکی از شاخصه های منحصر به فرد طب اسلامی سنتی می باشد.
طب اسلامی با پیش کشیدن این متد در درمان، دقیقاً به نقطه ای مهم اشاره می کند که روزنه ای از امید را به روی بیمار می گشاید که خود همین روزنه می تواند راه حل مشکلات بزرگی باشد.
دعا موجب اتصال انسان به طبیب حقیقی و در صورت مصلحت دریافت شفا خواهد بود. و اشاره قرآن به دعای حضرت ایوب راهنمایی برای انسان است تا در کمال ادب از خدای خود تقاضای شفا نماید. آنجا که می فرماید:«وَ أَيُّوبَ إِذْ نادى رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ فَكَشَفْنا ما بِهِ مِنْ ضُرٍّ ؛ و (بياد آور) ايوب را آن زمان كه پروردگارش را ندا داد كه همانا به من آسيب رسيده و تو مهربانترين مهربانانى پس (دعاى) او را مستجاب كرديم و سختى او را برداشتيم.» (83 و 84/ انبیاء)
همچنین جملۀ “أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء” در قرآن سورۀ نمل آیۀ 62 آمده است که می فرماید: یا کسى که دعاى مضطرّ را اجابت می کند و گرفتارى را برطرف می سازد.
با توجه به این که در هر زمینه ای دعاهای خوب و پرمحتوایی در روایات وجود دارد، استفاده از این دعاها در کنار دارو، یا حتی بدون دارو و یا بالاتر از آن، حتی در مواردی که دارو تاثیر نمی کند یا کمتر تاثیر می کند، قابلیت و تاثیرخوب و مفیدی دارد.
2- غذاهای دیداری
الف) رنگها
هر آنچه را که می بینیم، برای بدن یک غذا محسوب می شود که بر سیستم گوارش انسان تأثیر می گذارد.
نمونه 1: رنگها یکی از غذاهای دیداری مهم به حساب می آیند. تمام مناظری که در اطراف ما قرار دارد، دارای رنگ می باشد. رنگهای موجود در طبیعت مانند رنگ درختان و گلها رنگهایی با طبع گرم هستند.
دیدن بعضی از صحنه ها مانند گلخانه های طبیعی، انسان را دچار گرما، شور و هیجان میکند و بعضی از صحنه ها مانند تصادف یا دزدی، سردی و افسردگی و پژمردگی را به دنبال دارد.
رنگ آبی آسمانی: معتدل و با همه طبع ها سازگاری دارد، اکثر مخلوقات خداوند رنگ آبی آسمان را دوست دارند.
رنگ سبز: معتدل است و گرایش به گرمی آرام بخش دارد؛ هر گاه در معرض دید انسانهای نا امید قرار می گیرید از پوشش سبز رنگ استفاده کنید. انسانهای افسرده را باید در مناظر سبز رنگ طبیعت قرار داد.
رنگ زرد: گرم است و رنگهای زرد روشن و زرد نارنجی، نشاط آور و شادی بخش است.
رنگ قرمز: گرم تحریک کننده ا ست؛ تماشای گلزارهای با رنگ قرمز گرما بخش است و انرژی می دهد و شادی آفرین است. این رنگ به دلیل اینکه موجب طغیان و فوران گرمی و انرژی می شود، برای انسانهای گرم مزاج زیان بخش است.
رنگ تیره و مشکی: سرد است و انرژی منفی ایجاد میکند. تماشای مستمر این رنگها سردی اندیشه، نا امیدی و غمگینی می آورد.
رنگ سفید: سرد است ولی اثر منفی ندارد. به طوری می‌توان گفت خنثی است.
رنگ های آجری، خاکی و گندم گون مایل به روشن و تیرگی: رنگهای معتدل و آرام بخشند.
به طور کلی مبحث رنگها در علوم جدید نیز پذیرفته شده است و در تدابیر پیشگیری و درمان مورد استفاده قرار میگیرد.
سؤال: با توجه به اینکه رنگ مشکی سرد و خشک است و تأثیر منفی بر روح و روان می گذارد. چرا به پوشیدن چادر مشکی و لباس مشکی برای خانمها سفارش می شود؟
جواب: شهید مطهری در کتاب فلسفه حجاب به این موضوع اشاره دارد: اینکه زن و مرد وارد جامعه می شوند دو چیز مد نظر است:
- انسانیت
- جنسیت
هر دو در انسانیت مشترک هستند. ولی در جنسیت خیر. رنگ مشکی در جامعه یعنی رنگ عدم و نیستی؛ پس خانم با حجاب اولین چیزی که از خود در جامعه نشان می دهد انسانیت اوست و جنسیت او کنار گذاشته می شود. و بر عکس خانم بدحجاب اولین چیزی که از خود نشان می دهد جنسیت اوست نه انسانیت او.
از نظر مزاجشناسی هم اگر بخواهیم بررسی کنیم: رنگهای روشن به دلیل گرما بخشی که دارد، جنس مخالف را به سمت ما جذب می کند. ولی رنگهای تیره و رنگهای خنثی این ویژگی را ندارد و باعث می شود زن در جامعه آرامش بیشتری داشته باشد.
ب) چهره و نگاه به دیگران
چشمان انسان دریچه تنگی است که با آن تمامی وسعت جهان طبیعت به سوی تن و روان فرا می خواند، شایسته است که تن و روان خود را با ورود هر گونه آلاینده ای آلوده نسازیم و منظر خود را با پنداری همراه سازیم تا هر آنچه می بیند جلوه ای از حضرت دوست باشد.
تماشای چهره پدر و مادر گرما بخش و اعتدال انگیز است، اگر چنانچه پدر و مادری مؤمن باشند، انرژی زا، افزایش دهنده گرمای تن و روان و روشنی بخش چشم فرزندان است.
تماشای چهره انسانهای مؤمن گرما بخش است، رؤیت انسانهای ناسپاس، ظالم، کینه ورز، پلید سردی زا و یأس آفرین است.
تماشای صفحات آکنده از حروف آسمانی گرم است و موجب افزایش نور بینایی می شود.
تماشای صفحات قرآن مجید گرما بخش است.
مطالعه نامه ی عشق آفرین، محبت انگیز و مهرافزا و گرما بخش است.
دیدار صحنه های نفرت انگیز، ظلم وجنایت سردی بخش است.
تماشای صحنه های جنسی انسانی و حیوانی سودازا (سرد و خشک)است (گرم اول و سرد آخر است، یعنی در بدو امر موجب گرمی و تحریک می گردد و سپس سردی می آورد، از این رو موجب سستی پایدار در جسم و روان می گردد).
تماشای چهره نامحرم و صحنه گناه به شدت سرد و خشک است و سردی آن در عمق جسم و روان نفوذ می کند. نگاه حرام، شلیک تیری است، مسموم از تیرهای ابلیس که بر جان و تن انسان می نشیند و مانند سم نفوذ می کند و تا مدت زیادی در بدن کارگر است.
عرفا چشم از تماشای چهره ها می پوشانند و اجازه ورود پرتوهای منفی حرام به جسم و روان خود نمی دهند.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: «ابصارَکُم ترَونَ العَجائبَ، چشمان خود را فرو بندید تا شگفتی ها را ببینید».
3- غذاهای شنیداری
مجموعه آنچه را که می‌شنویم، غذای شنیداری را تشکیل می‌دهد. میزان اثر این غذا از غذای بلعیدنی بیشتر، سریع‌تر و ماندگارتر است. زمانی که غذایی خورده میشود، مدت زمانی برای هضم، به آن غذا اختصاص داده میشود تا جذب بدن شود. همچنین اثر آن غذا بعد از گذشت مدت زمانی، از بین می‌رود؛ اما آنچه را که می‌شنویم، بدون نیاز به گذشت زمان، اثرش را می‌گذارد. گاهی یک کلام آن قدر اثرگذار است که تا سال‌ها در یاد انسان باقی می‌ماند. در حقیقت زخم بدن، خوب میشود؛ اما زخم زبان ماندگارتر است.
تمامی حروف، جملات، لحن کلام، صداها و موسیقی‌ها دارای اثر و مزاج مخصوص به خود هستند.
کلام الهی (قرآن)، کلام معصومان، ادعیه و همچنین صوت دل‌نشین قرآن، دارای مزاج گرم هستند.
صداهای موجود در طبیعت شامل آب، باد، آبشار، پرندگان و حیوانات، دارای مزاج گرم هستند.
کلیه صداهای مصنوعی اعم از صدای ماشین، موتور، کارخانه‌ها و …، مزاج سرد دارند.
موسیقی‌های غرب دارای مزاج گرم اول و سرد آخر می‌باشند. به این شکل که ابتدا در افراد شور و هیجان و گرمی ایجاد میکند؛ ولی در نهایت به پوچی می‌رساند.
تمام اصواتی که انسان می‌شنود، دارای اثر بر روی مزاج او هستند. حروف و ترکیبات آن، کلمات را تشکیل می‌دهند و دارای انرژی هستند. هر یک از کلمات یا حرف‌ها تأثیرگذار و منتقل کننده بار مثبت یا منفی هستند و تأثیر زیادی در روح و جسم ما می‌گذارند.
شنیدن تنها چند کلمه عاشقانه، وجود انسان را مملو از گرما میکند و شنیدن جملات حاکی از تنفر، او را سرد و کسل میکند. مجموعه کلمات محبت آمیز و امیدآفرین، انسان را گرم می‌کنند و فحش‌ها و ناسزاها، او را به سردی می‌کشانند.
بیشتر سیاستمداران به تأثیر آن پی برده‌اند و از آن استفاده می‌کنند. اگر ما به دروغ و با تکرار به کسی بگوییم دوستت داریم، بعد از مدتی او باور میکند و یا اگر به دروغ به کسی بگوییم که از تو متنفریم، این کلمه تأثیر منفی خود را خواهد گذاشت. افراد چاپلوس با استفاده از کلماتی که بکار می‌برند، در شخص مخاطب تأثیر می‌گذارند.
متأسفانه اغلب پزشکان به تأثیر کلمات و غذای شنیداری اهمیت نمی‌دهند. برای درمان می‌توان از کلمات امیدوار کننده استفاده کرد و سردی حاصل از افکار ناامید کننده را از بین برد و گرمی در بدن بیمار ایجاد کرد. ناامیدی، اوج سردی است. افراد امیدوار سیستم ایمنی قوی‌تری دارند و کمتر به بیماری‌ها دچار می‌شوند.
اگر انسان در اوج خستگی، ناامیدی و یأس، کلمات دلگرم کننده و مثبت بشنود؛ باعث ایجاد انرژی، دلگرمی و رفع خستگی وی میشود. یا به کارگیری کلمات برای معذرت خواهی و ابراز پشیمانی، باعث ایجاد تغییرات در عقاید فردی که رنجیده خاطر است میشود.
4- غذاهای استشمامی (بویایی)
آنچه را که استشمام می‌کنیم، غذا محسوب میشود. بوها در ذائقه انسان تأثیر می‌گذارند. بعضی از آن‌ها گرم و بعضی سرد هستند. بوهای گرم، اشتها را زیاد و بوهای سرد، اشتها را کم می‌کنند. همچنین می‌توان به کمک بوهای گرم، مغز را گرم و فرد را از افسردگی، آلزایمر و کند ذهنی نجات داد.
بو، غذای مغز است. برای داشتن نشاط و هوش باید مغز را گرم کرد. زیادی خواب و فراموشی، ناشی از رطوبت مغز است و علاج آن غذای گرم و استشمام عطر در زمان خواب می‌باشد.
بوی گل، مانند گل محمدی، گل یاس، بهار نارنج و بوی اسفند، گرم هستند.
بوهای شیمیایی، سرد می‌باشند.
بوهای لطیف، سوزاننده، شیرین و اکثر بوهای خوش، طبع گرمی دارند.
از بوهای گرم به گل نرگس، گل مریم، گل یاس، گل محمدی و مشک می‌توان اشاره کرد.
بوهای اسیدی مانند سرکه، ترشی‌ها و بوهای متعفن و کپک زده و برخی از بوهای خوش مثل بوی کافور طبع سردی دارند. به همین نسبت هم این بوها بر انسان و بیماری‌های او تأثیرگذارند. تمام داروهای بیهوشی نیز سرد هستند.
استفاده مکرر از ادکلن و اسپری های شیمایی، همچنین مواد شوینده و ضدعفونی کننده مانند وایتکس، جوهر نمک، الکل و… باعث سرد شدن مغز و ناکارآمدی آن می شود.
جالب است بدانید: رایحه درمانی جنبه مثبت غذای بویایی ما به شمار می آید که بسیاری از مشکلات روحی و روانی را درمان می کند و در مقابل، بوهای مضر مانند بوی سرخ کردنی می تواند باعث ایجاد بیماری شود.
در واقع مؤثرترین درمان ها برای مشکلات روحی و روانی مانند افسردگی (که ناشی از سردی است) و بهبود افراد مبتلا به آلزایمر استفاده از غذاهای بویایی، شنیداری و گفتاری است و رایحه درمانی یکی از درمان ها در این زمینه است که برای مثال کسی که افسردگی دارد با استشمام عطر گل محمدی و شکوفه سنجد درمان می شود.
5- غذاهای رفتاری و پنداری
«مواظب افـکــارت بــــــاش که گفتــارت میشود، مواظب گفتــارت بــــــاش که رفتـــارت میشود، مواظب رفتـــارت بــــــاش که عــــادتت میشود، مواظب عــــادتت بـــــاش که شخصیتت میشود، مواظب شــخـصیتت بــــــاش که سرنوشتت میشود». (امام علی علیه السلام)
از مهم‌ترین غذاها در طب اسلامی و سنتی، فکر، پندار و تصورات انسان است. هر آنچه در ذهن می‌گذرد، تأثیر آن در زندگی به چشم می‌خورد.
مثال: یک قاتل و یک آشپز را در نظر بگیرید، هر دو چاقو به دست دارند، فکر قاتل این است که کسی را بکشد و این کار را میکند. فکر آشپز این است که با آن چاقو سبزی خورد کند، سیب زمینی پوست بگیرد و… تا غذایی خوشمزه آماده کند.
رفتارهای انسان ناشی از پندار اوست، و هر پنداری نشأت گرفته از گرمی یا سردی روح است. معمولاً انسان گرم مزاج، دارای پنداری مثبت و اندیشه‌های کارساز و روحی مقاوم و پابرجاست و انسان سردمزاج، دارای پنداری منفی و روحیه‌ای ضعیف و مأیوس است که موجبات تزلزل در کار و تلاش را فراهم می‌نماید.
بر اساس آنچه بیان شد،
طبع رفتارهای انسان را به صورت زیر می‌توان دسته بندی نمود:
- رفتارهای گرم: تواضع، صداقت، امانت داری، مهرورزی، یکدلی، عفو بخشش، شجاعت و تعاون، دیدار دوستان، صله رحم، آشتی، سخاوت و همنوع دوستی و … جلوه‌هایی از پندار گرم می‌باشند و به انسان توان و انرژی می‌بخشند. باورهای مثبت تغییر دهنده کل مزاج‌ها به سوی گرمی است.
- رفتارهای سرد: حسد، حرص و آز، غیبت و بدگویی، ریاکاری، فردگرایی، انزوا، قهر و دوری از جمعیت و … جلوه‌هایی از پندارهای سرد است که باعث ایجاد سردی در فرد میشود و انسان را دچار ضعف و بی حالی و افسردگی می‌کنند. بدبینی و پندارهای منفی، باعث ایجاد سرخوردگی و بیماری شده و توان و انرژی انسان را جهت انجام کارها میگیرد.
جالب است بدانید : از میان رفتارها، برخی از اعمال موجب خشک شدن خون یا کاهش رطوبت خون می‌شوند و ما آن رفتارها را سودازا تعبیر می‌کنیم. این رفتارها عبارت‌اند از: خشم و کینه، عصبانیت، پرخاشگری، تأسف مداوم، غم و شادی بیش‌ازحد، بی حرکتی، خواب زیاد، خستگی زیاد و…
و جالبتر این است که بدانید این رفتارها به خاطر علل زیر می‌باشد:
در معرض گرمای زیاد یا سرمای زیاد بودن، غذاهای گرم زیاد یا سرد زیاد خوردن، تغییر سریع شرایط از گرمی زیاد به سردی زیاد، (مثل این که از میان حمام گرم خود را در آب سرد غوطه‌ور کنیم)، از اوج شادی به غم رسیدن، در هواپیما ارتفاع گرفتن، در معرض پرتو نور سفید بودن، استفاده از صدای موسیقی جاز و تند، پریدن از خواب، خواب صبحگاهی، دیر خوابیدن، ترسیدن، نگرانی مداوم، بدهکار بودن، استفاده از هوای آلوده شهری، نوشیدن آب خیلی سرد بعد از غذا، استفاده از نوشیدنی‌های خیلی داغ، استفاده از مشروبات الکلی، نوشیدن آب بین غذا، خوردن غذاهای مانده و فریز شده، استفاده از غذاهای حرام و خبائث، استفاده از غذاهای خیلی شور یا تند یا تلخ، خوابیدن در تخت‌های فلزی، استفاده زیاد از حد تلفن همراه و کامپیوتر، پیاده روی نکردن، سکوت مداوم، گریه نکردن، تماشای صحنه‌های خشن و ترسناک، تماشای صحنه‌های شهوت انگیز و تحریک کننده، مواد مخدر، تماشای چهره‌های زشت، تماشای مناظر تیره رنگ، تماشای مستقیم نور، پندار منفی داشتن، دور از طبیعت بودن، منفی بافی مستمر، ناسپاسی کردن، شنیدن و گفتن فحش و ناسزا و ….
بدون دیدگاه