تفسیر سوره مبارکه نور
مدرس: خانم عبدالملکی
تاریخ: 1403/12/15 مصادف با چهارم رمضان المبارک 1446
موضوع: آیه 36 تا 38
منظور از بیوت
صفات مردان خدا
منظور از أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا
در ادامه تفسیر سوره نور در روز چهارم ماه مبارک رمضان، مدرس محترم ابتدا بخشی از خطبه شعبانیه پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله را درباره ورود به ماه رمضان و شاخصه‌های سبک زندگی اسلامی متذکر شد و از بیان احکام آیات ابتدایی سوره نور به این نکته رسید که در این آیه خداوند مثالی برای افراد متوسط جامعه آورده است تا مطالب قرآن را سهل و آسان کند و به واسطه آن، افق فکری بندگان را بالا برد.
آیه 36
فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ﴿۳۶﴾
موضوع: نور ویژه الهی در خانههای بلندمرتبه
مراد از بیوت در «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفعَ» کدام خانه‌هاست؟
مراد از خانههای بلندمرتبه، مراکز عبادی مانند مساجد، مشاهد مشرف و حسینیه‌هاست که مؤمنان راستین در این مکان‌های مقدس حضور یابند و ذکر و تسبیح خدا گویند.
در حقیقت این خانه‌ها، همه مراکز عبادی را در بر می‌گیرد و تنها به مساجد اختصاص ندارد؛ از این رو خداوند متعال نام مسجد را در ردیف دیگر مراکز عبادی و مذهبی یاد می‌کند؛ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا ۗ(40حج)
افزون بر مساجد، مشاهد مشرف و حرم پیامبران و امامان معصوم نیز هدایتگر دلهاست و از الحاق خانههای پیامبران و امامان به مساجد برمی آید که نماز در حرم ائمه نظیر مسجد است و ثواب آن را دارد.
نکته: راز رفعت این خانه‌ها، انتساب آنها به خداست.
در ادامه به حدیثی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در غزوه تبوک خطاب به معاذبن‌جبل پرداخت که در باب شب‌زنده‌داری، نماز، روزه و صدقه بود که خطاهای انسان را از بین می‌برد و شب‌زنده‌داری از رموز موفقیت است.
آیه 37
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقَامِ‌الصَّلَاةِ وَ إِيتَاءِالزَّكَاةِ ۙ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ‌الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ
موضوع : ترس مردان الهی از معاد
از ویژگی‌های مردان الهی، ترس از حساب روز قیامت است، روزی که دل‌ها و دیدگان همه مردم دگرگون می‌شود و هیچ‌کس آرام و قرار ندارد؛ «يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ»
کلمه رجال در اینجا از باب تغلیب است و به‌طور مسلم مضمون آیه فقط به مردان اختصاص ندارد.
مردان الهی بدان دلیل که مبادا از نور خدا و دیدن کرامت‌های الهی محروم شوند، از روز قیامت بیم دارند.
آنها نورهایی هستند که قلبشان عرصه خدای رحمان است (أَنَّ قَلْبَ اَلْمُؤْمِنِ عَرْشُ الرَّحْمَنِ) و پروردگار باری‌تعالی
به ایشان رفعت درجه بخشیده است و در جمال الهی غرق هستند.
در ادامه بحث تفسیر به آیه ۳۸ سوره نور رسیدیم؛ هدف خداوند از پاداش دادن به بندگان، رساندن فیض الهی به آنهاست، آن‌گونه که از مواهب خود بی‌نیاز می‌کند.
آیه 38
لِيجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَ يَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ ۗ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ
موضوع : بهترین عمل
عبارت «أَحْسَنَ ما عملوا» در آیه به چه معناست؟
گروهی از مفسران معتقدند که به همه اعمال نیک، اعم از واجبات و مستحبات کوچک و بزرگ اشاره می‌کند.
گروهی دیگر از مفسران اذعان دارند: اشاره می‌کند به اینکه خداوند کار خیر را ده برابر و گاه ۷۰۰برابر یا بیشتر پاداش می‌دهد؛ چنان‌چه در سوره انعام می‌فرماید: مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا
و در آیه ۲۶۱ بقره: مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ
البته این احتمال هم وجود دارد که
خداوند همه اعمال آنها را بر معیار و مقیاس بهترین عملشان پاداش می‌دهد حتی اعمال کم‌اهمیت و متوسط آنها با بهترین عملشان در پاداش هم‌ردیف خواهد بود.
نکته ۱: البته از فضل خداوند دور نیست؛ چرا که در مقام عدالت و مجازات، برابری ضروری است اما هنگامی که به مقام فضل و کرم می رسد، مواهب و بخشش‌ها بی‌حساب است؛ چرا که ذات پاکش نامحدود است و نعمتش نامتناهی و کرمش بی‌پایان.
نکته۲: خدای تعالی پاداش را بر اساس بهترین و درست‌ترین عملشان قرار می‌دهد، مثلا اگر شخصی در طول عمرش صد عمل شایسته دارد و یکی از آن اعمال از همه آنها با اخلاص‌تر است، پاداش ۹۹ عمل دیگر را نیز که ضعیف و متوسط بوده، مطابق عمل با اخلاص و احسن‌الاعمال حساب می‌کند.
افزون بر این، به این مقدار هم بسنده نمی‌کند یعنی نه تنها برابر احسن‌الاعمال جزا می‌دهد بلکه از فضل خود نیز بر آن می‌افزاید (و یزیدهم من فضله) پاداشی فراتر می‌دهد و چیزی می‌بخشد که در ادراک او هم نمی‌گنجد و این رزق، موهبتی حساب‌شده از سوی خداست؛ “وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُبِغَيْرِحِسَابٍ“.
بدون دیدگاه