وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ
و خدا را در روزهايى معين ياد كنيد پس هر كس شتاب كند [و اعمال را] در دو روز [انجام دهد] گناهى بر او نيست و هر كه تاخير كند [و اعمال را در سه روز انجام دهد] گناهى بر او نيست [اين اختيار] براى كسى است كه [از محرمات] پرهيز كرده باشد و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه شما را به سوى او گرد خواهد آورد
موضوع: یاد خدا در ایام معدودات
چه ارتباطی بین سفر حج و حشر در قیامت وجود دارد؟
اين آيه در حقيقت، آخرين آيه‌اى است كه در اينجا درباره مراسم حج، سخن مى‌گويد و سنت‌هاى جاهلى را در رابطه با تفاخرهاى موهوم نسبت به نياكان و گذشتگان در هم مى‌شكند، و به آنها توصيه مى‌كند كه (بعد از مراسم عيد) به ياد خدا باشند مى‌فرمايد: خدا را در روزهاى معينى ياد كنيد «وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ».[1]
با توجه به اينكه اين دستور، به قرينه آيات سابق مربوط به پايان مراسم حج است ناظر به روزهاى يازده و دوازده و سيزده ماه خواهد بود كه در لسان روايات به عنوان (ايام تشريق ) ناميده شده، چنانكه از نامش پيداست ايامى است روشنى بخش كه روح و جسم انسان را در پرتو اين مراسم، نورانى مى‌كند.
در آيه 28 سوره حج، دستور به ذكر نام خدا در (ايام معلومات) آمد، و در اينجا (ايام معدودات ) معروف اين است كه (ايام معلومات) به معنى ده روزآغاز ذى الحجه ، و (ايام معدودات ) همان ايام تشريق است كه در بالا گفته شد.[2]
پيام آيه اين است كه اگر كسي از تروك احرام پرهيز كرد، اولاً در نَفْر اول و دوم مخيّر است و ثانياً هيچ گناهي بر او نيست و بخشوده شده به وطن خود بازمي‌گردد.
خداي سبحان در ذيل آيه مورد بحث به تقوا كه بهترين توشه است سفارش مي‌كند و نيز مي‌فرمايد: بدانيد همه شما به سوي خدا محشور مي‌شويد: «واتَّقوا اللّهَ واعلَموا اَنَّكُم اِلَيهِ تُحشَرون». خداوند تقوا را پشتوانه احكام فقهي قرار داده و ياد قيامت را سندِ تقوا دانسته است زيرا كسي كه به ياد قيامت نيست نمي‌تواند داعيه تقوا داشته باشد. منشأ همه گناهان فراموشي آخرت، و سبب پرهيزگاري و دوري از گناهان ياد معاد است. آنان كه براثر پيروي هواي نفس، از راه خدا گمراه و سبب اضلال ديگران شده‌اند و عذاب شديد الهي دامنگير آنهاست، از آنروست كه روز قيامت يعني روز حساب را فراموش كرده‌اند: «ولاتَتَّبِعِ الهَوي فَيُضِلَّكَ عَن سَبيلِ اللّهِ اِنَّ الَّذينَ يَضِلّونَ عَن سَبيلِ اللّهِ لَهُم عَذابٌ شَديدٌ بِما نَسوا يَومَ الحِساب»[3] پس منشأ همه بي‌تقوايي‌ها فراموشي قيامت، و سبب تقوا تذكره معاد است. اصولاً فرض صحيح ندارد كه انسان متقي قيامت و حساب و كتاب آن روز را فراموش كند، چنان كه عادتاً ممكن نيست به يادآورنده حقيقي قيامت و اهوال آن، بي‌تقوا باشد. خداي سبحان در آيه مورد بحث، از مسلماناني كه از گوشه و كنار دنيا آمده و در سرزمين منا جمع شده‌اند، مي‌خواهد كه از اين محشر و مجمع دنيايي به آن محشر اعظم و مجمع اكبر (قيامت كبرا) منتقل شوند: «… فَاِذا هُم مِنَ الاَجداثِ اِلي رَبِّهِم يَنسِلون»[4] و بدانند روز قيامت خواهد آمد و در محضر پروردگارشان جمع مي‌شوند، پس تقوا و پرهيزگاري را سرلوحه كارهايشان قرار بدهند. سفر حج را بايد يادآور سفر آخرت دانست؛ همان‌گونه كه براي سفر حج بايد توشه برگرفت، براي سفر آخرت نيز بايد توشه اندوخت و بهترين ره‌توشه آن تقواست و اگر كسي در سفر حجّ به ياد حشر و قيامت باشد: «واتَّقوا اللّهَ واعلَموا اَنَّكُم اِلَيهِ تُحشَرون» خود را دائماً مسافر مي‌داند و به فكر تحصيل زاد راه مي‌افتد.[5]
[1] . سوره بقره، آیه 203.
[2] . تفسیر نمونه
[3] . سوره ص، آیه26.
[4] . سوره یس، آیه 51.
[5] .تفسیر تسنیم
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی قرآن
بدون دیدگاه