متعلَّق جار و مجرور
«جار و مجرور به متعلَّق نیاز دارد»؛ این اصطلاح را شرح دهید.
جارّ و مجرور متعلِّق و وابسته به فعل یا شبه فعل است که به آن متعلَّق می‌گویند.[1] به عبارت دیگر جارّ و مجرور از نظر معنا ضعیف می‌باشد و نیاز به یک تکیه‌گاه دارد تا معنا را با آن کامل کند. مثلاً وقتی می‌گوییم «عَلَی الکُرسی» یعنی «روی صندلی» در اینجا معنای کاملی نداریم اما وقتی می‌گوییم «جَلَسَ عَلَی الکرسی» یعنی «او روی صندلی نشست» در اینجا یک جمله با معنای کامل داریم. پس فعل «جَلَسَ» معنای «عَلَی الکرسی» را کامل کرد و جارّ و مجرور متعلّق به «جَلَسَ» است. بنابراین نتیجه می‌گیریم: تعیین متعلَّق بر حسب معنا می‌باشد.
مثال1: «فَضَّلَ اللّهُ المجاهِدینَ بِأَموالِهِم و أَنفُسِهِم عَلَی القاعِدینَ درجةً…».[2]
[ترکیب: فَضّلَ: فعل ماضی،مبنی بر فتح/ اللهُ: فاعل و مرفوع، علامت رفع ضمه ظاهری/ المُجاهِدینَ: مفعولٌ‌به و منصوب، علامت نصب «یاء»/ بِ: حرف جرّ، مبنی بر کسر/ اموالِ: مجرور به حرف جرّ، علامت جرّ کسره ظاهری/ بأموالِ: جارّ و مجرور، متعلّق به «المجاهدین» / هم: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مجرور، مضاف الیه/ و: حرف عطف، مبنی بر فتح/ اَنفسِ: عطف به (اَموالِهم)، مجرور بنابر تبعیت/ هم: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مجرور، مضاف الیه/ علی: حرف جرّ، مبنی بر کسر/ القاعِدینَ: مجرور به حرف جرّ، علامت جرّ «یاء»/ علی القاعدین: جارّ و مجرور، متعلّق به «فضّل»/ درجةً: تمییز و منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری]
توضیح: «بِاَموالهِم» متعلّق به «المجاهدین» است نه به «فضَّل». به خاطر اینکه اگر متعلّق به «فَضِّل» باشد معنی اینگونه می‌شود: «خداوند مجاهدین را به سبب اموالشان برتری داده است …» و این معنا صحیح نیست.
در حالی که به «المجاهدین» متعلّق است زیرا اراده باریتعالی بر این معنا است: «خداوند کسانی را که با اموالشان جهاد می‌کنند برتری داده است…»
مثال2: «الیومَ یَئسَ الّذینَ کفَروا مِن دینِکُم…» [3]
[ترکیب: اَلیومَ: مفعول فیه و منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری/ یئسَ: فعل ماضی، مبنی بر فتح/ الّذینَ: اسم موصول، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل/ کَفَروُا: فعل ماضی، مبنی بر ضم. ضمیر بارز «واو»: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل/ مِن: حرف جرّ، مبنی بر سکون/ دینِ: مجرور به حرف جرّ، علامت جرّ کسره ظاهری/ من‌دینِ: جارّ و مجرور، متعلّق به (یَئسَ)/ کمُ: ضمیر متصل، مبنی، محلاً مجرور، مضاف الیه]
توضیح: «مِن دینِکم» متعلّق به «یئسَ» است نه به «کَفَروا»؛ زیرا اگر متعلّق به «کَفَروُا» باشد سبب فساد معنا می‌شود: «امروز ناامید می شوند کسانی که از دین شما کافر شدند…».
در صورتی که با متعلّق شدن به «یئسَ» مقصود متکلم (خداوند) تحقق می یابد : «امروز کسانی که کافر شدند از دین شما ناامید می‌شوند…».
[1].برگرفته از ترجمه و شرح مبادی ج4، ص404
[2]. خداوند مجاهدانی را که با مال و جان خود جهاد نمودند بر قاعدان (ترک کنندگان جهاد ) به درجهای برتری داده است . (95/ نساء )
[3]. امروز کسانی که کافر شدند از دین شما ناامید شوند . (3/ مائده)
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه