فَمَنْ خَافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفًا أَوْ إِثْمًا فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
كسي كه از انحراف وصيت كننده (و تمايل يك جانبه او به بعض ورثه) يا از گناه او به اينكه وصيت به كار خلافي كند) بترسد، و ميان آنها را اصلاح دهد گناهي بر او نيست (و مشمول قانون تبديل وصيت نميباشد) خداوند آمرزنده و مهربان است.
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع. تبدیل وصیت منکر به معروف
تبدیل و تغییر در وصیت میت به چه میزان و با چه هدفی مجاز است؟
هنگامى كه وصيت جامع تمام ويژگيهاى یک وصیت حقیقی باشد، از هر نظر محترم و مقدس است، و هر گونه تغيير و تبديل در آن ممنوع و حرام است «فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ».
و اگر گمان كنند كه خداوند از توطئه هايشان خبر ندارد سخت در اشتباهند و خداوند شنوا و دانا است «إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ».
وخلافكاري‌هاى (وصى) (كسى كه عهده دار انجام وصايا است) هرگز اجر و پاداش وصيت كننده را از بين نمى‌برد، او به اجر خود رسيده تنها گناه بر گردن وصى است كه تغييرى در كميت يا كيفيت و يا اصل وصيت داده است .
اما از آنجا كه هر قانونى استثنائى دارد، در آيه 182 می‌فرماید: هرگاه وصى بيم انحرافى در وصيت كننده داشته باشد خواه اين انحراف ناآگاهانه باشد يا عمدى و آگاهانه و آن را اصلاح كند گناهى بر او نيست (و مشمول قانون تبديل وصيت نمى باشد)
و این استثناء تنها مربوط به مواردى است كه وصيت به طور شايسته صورت نگرفته كه وصى حق تغيير دارد، البته اگر وصيت كننده زنده است مطالب را به او گوشزد می‌كند تا تغيير دهد و اگر از دنيا رفته شخصا اقدام به تغيير مى‌كند و اين از نظر فقه اسلامى منحصر به موارد زير است:
1- هر گاه وصيت به مقدارى بيش از ثلث مجموع مال باشد، چرا كه در روايات متعددى از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم و ائمه اهل بيت عليهماالسلام نقل شده كه وصيت تا ثلث مال مجاز است و زائد بر آن ممنوع مى‌باشد.
بنابر اين آنچه در ميان افراد ناآگاه معمول است كه تمام اموال خود را از طريق وصيت تقسيم مى‌كنند به هيچوجه از نظر قوانين اسلامى صحيح نيست
2- در آنجا كه وصيت به ظلم و گناه و كار خلاف كرده باشد، مثل اينكه وصيت كند قسمتى از اموالش را صرف توسعه مراكز فساد كنند، و همچنين اگر وصيت موجب ترك واجبى باشد.
3- آنچه كه وصيت موجب نزاع و فساد و خونريزى گردد كه در اينجا بايد زير نظر حاكم شرع اصلاح شود.
ضمنا تعبير به جَنَف كه به معنى انحراف از حق و تمايل يكجانبه است، اشاره به انحرافاتى است كه ناآگاهانه دامنگير وصيت كننده و تعبير به «اثم» اشاره به انحرافات عمدى است .
و جمله «ان الله غفور رحيم» در ذيل آيه، ممكن است اشاره به اين حقيقت باشد كه هر گاه وصى با اقدام مؤثر كار خلافى را كه از وصيت كننده سرزده اصلاح كند و او را براه حق باز گرداند خداوند از خطاى او نيز صرفنظر خواهد كرد.[1]
[1] .تفسیر نمونه، ص 495 -497.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه