إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
راستى كه در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز و كشتيهايى كه در دريا روانند با آنچه به مردم سود مى رساند و [همچنين] آبى كه خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن زمين را پس از مردنش زنده گردانيده و در آن هر گونه جنبنده اى پراكنده كرده و [نيز در] گردانيدن بادها و ابرى كه ميان آسمان و زمين آرميده است براى گروهى كه مى انديشند واقعا نشانه هايى [گويا] وجود دارد
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع. اثبات وجود خدا
توحید و یگانگی خدا از چه راه‌هایی اثبات می‌شود؟
آیه مورد بحث در واقع دلیلى است بر مسأله اثبات وجود خدا و توحید و یگانگى ذات پاک او.
مقدمتاً باید به این نکته توجه داشت که: همه جا نظم و انسجام دلیل بر وجود علم و دانش است و همه جا هماهنگى دلیل بر وحدت و یگانگى است.
ما به هنگام برخورد به مظاهر نظم در جهان هستى از یکسو و هماهنگى و وحدت عمل این دستگاه‌هاى منظم از سوى دیگر، متوجه مبدأ علم و قدرت یگانه و یکتائى مى‌شویم که همه این آوازه‌ها از او است.
فى المثل هنگامى که هر یک از پرده‌هاى هفتگانه چشم را با ساختمان ویژه و ظریفش بررسى مى‌کنیم، مىدانیم طبیعت بى‌شعور و کور و کر محال است بتواند مبدأ چنین اثر بدیعى باشد.
سپس هنگامى که همکارى و هماهنگى این پرده‌هاى هفتگانه با یکدیگر و هماهنگى مجموع چشم را با کل بدن انسان و هماهنگى یک انسان را با سایر انسان‌ها و هماهنگى کل جامعه انسانیت را با مجموعه نظام هستى در نظر مى‌گیریم، مىدانیم همه اینها از یک جا سرچشمه گرفته است و همه، آثار قدرت یک ذات پاک است.
در این آیه به شش بخش از آثار نظم در جهان هستى که هر کدام آیت و نشانه‌اى از آن مبدأ بزرگ است اشاره می‌کند:
۱- «إِنَّ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الأَرْضِ…»: در آفرینش آسمان و زمین.
شب تاریک و پرستاره با چشمک زدن‌هاى پر معنى خود با ما سخن مى‌گویند، و یا در پشت تلسکوپ‌هاى عظیم خود را به ما نشان مى‌دهند، با آفرینش زمین با انواع مظاهر حیات و زندگى که در چهره‌هاى بسیار متنوع و در لباس صدها هزار نوع گیاه و حیوان، جلوه گر شده است، همه نشانه‌هاى ذات پاک او و آئینه‌هاى درخشان قدرت و علم و یگانگى او هستند.
۲ ـ «وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ…»: و نیز در آمد و شد شب و روز… آرى این دگرگونى لیل و نهار، و این آمد و رفت روشنائى و تاریکى با آن نظم خاص و تدریجیش که دائماً از یکى کاسته و بر دیگرى افزوده مى‌شود و به کمک آن فصول چهارگانه به وجود مى‌آید، و درختان و گیاهان و موجودات زنده مراحل تکاملى خود را در پرتو این تغییرات تدریجى، گام به گام طى مى‌کنند.
اگر این تغییر تدریجى نبود و یا این تغییرات توأم با هرج و مرج صورت مى‌گرفت و یا اصلاً همیشه روز و یا همیشه شب بود، حیات و زندگى از صفحه کره زمین به کلى برچیده مى‌شد و اگر فرضاً وجود داشت دائماً دچار آشفتگى و نابسامانى بود.
۳ ـ «وَ الْفُلْکِ الَّتی تَجْری فِی الْبَحْرِ بِما یَنْفَعُ النّاسَ…»: کشتى‌هائى که در دریاها به سود مردم به حرکت در مى‌آیند.
آرى، انسان به وسیله کشتى‌هاى بزرگ و کوچک، صحنه اقیانوس‌ها را مى‌نوردد و به این وسیله به نقاط مختلف زمین، براى انجام مقاصد خود سفر مى‌کند.
۴ ـ «وَ ما أَنْزَلَ اللّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماء فَأَحْیا بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فیها مِنْ کُلِّ دابَّة…»: آبى که خداوند از آسمان فرو فرستاده و به وسیله آن، زمین‌هاى مرده را زنده کرده و انواع جنبندگان را در آن گسترده است… .
آرى دانه‌هاى حیات بخش باران و قطرات پرطراوت و با برکت این آب تصفیه شده، طبیعى به هر جا مى‌ریزد، زندگى و حیات مى‌پاشد و حرکت و برکت و آبادى و نعمت، همراه خود مى‌آورد.
این آب که با نظام خاصى ریزش می‌کند و آن همه موجودات و جنبندگانى که از این مایع بى‌جان، جان مى‌گیرند همه، پیام آور قدرت و عظمت او هستند.
۵ ـ «وَ تَصْریفِ الرِّیاحِ…»: حرکت دادن و وزش منظم بادها… .
که نه تنها بر دریاها می‌وزند و کشتى‌ها را حرکت مى‌دهند، بلکه سطح خشکى‌ها، کوه‌ها، دره‌ها و جلگه‌ها را جولانگاه خود قرار داده‌اند، گاهى گرده‌هاى نر را بر قسمت‌هاى ماده گیاهان مى‌افشانند و به تلقیح و بارورى آنها کمک مى‌کنند میوه‌ها به ما هدیه مى‌کنند و بذرهاى گوناگون را مى‌گسترانند.[1]
[1] .تفسیر نمونه
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه