وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ
و قطعا شما را به چيزى از [قبيل] ترس و گرسنگى و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى آزماييم و مژده ده شكيبايان را
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: سنت ابتلا
گستره آزمایش الهی در دنیا تا چه حد است و شامل چه کسانی می‌شود و به چه منظور و با چه هدف و وسایلی محقق می‌شود؟
خداوند متعال، همه انسان‌ها را آزمايش مى‌كند، امّا آزمايش و امتحان همه يكسان نيست. تمام جهان، صحنه آزمايش و تمام مردم حتّى پيامبران نيز مورد امتحان قرار مى‌گيرند. بايد بدانيم كه آزمايش‌هاى خداوند براى رفع ابهام نيست، بلكه براى شكوفايى استعدادها و پرورش انسان‌ها است.
وسايل آزمايش الهى نيز تمام حوادث تلخ و شيرين و از جمله ترس و گرسنگى، زيان مالى و جانى و كمبود محصولات است. ترس از دشمن، محاصره اقتصادى، جنگ و جهاد و اعزام فرزندان و عزيزان به ميدان‌هاى نبرد، از جمله امتحانات است.
براى پيروزى در آزمايش خوف از دشمن، نياز به توكّل و ياد خداوند است و براى مبارزه با كمبودها، نياز به صبر و پايدارى است كه در دو آيه قبل راه نشان داده شده است. «وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»
لازم نيست همه مردم با همه مسائل آزمايش شوند، بلكه ممكن است:
الف: هركس با چيزى آزمايش شود.
ب: فردى در آزمايشى روسفيد باشد، ولى در امتحان ديگرى رسوايى به بارآورد.
ج: ممكن است آزمايش فردى، وسيله آزمايش ديگران نيز باشد.
گاهى كم شدن مال و محصولات يا پيدا شدن خوف و ترس و ساير مشكلات، به خاطر آزمايش الهى است، ولى در بعضى اوقات، اين امور كيفر اعمال خود انسان‌هاست.
انسان‌ها گاهى مرتكب بعضى گناهان مى‌شوند كه خداوند آنها را به برخى گرفتارى‌ها مبتلا مى‌كند. حضرت على عليه‌السلام مى‌فرمايد: «إنَّ اللهَ يُبْتَلِي عِبَادَهُ عِنْدَ الاَعْمَالِ السَّيِّئَةِ بِنَقْصِ الثَّمَرَاتِ، وَ حَبْسِ الْبَرَکَاتِ، وَ إغْلاَقِ خَزَائِنِ الْخَيْرَاتِ، لِيَتُوبَ تَائِبٌ، وَ يُقْلِعَ مُقْلِعٌ، وَ يَتَذَکَّرَ مُتَذَکِّرٌ؛ همانا خداوند، بندگان خود را به دلیل اعمال فاسدشان، به كمبود محصول و حبس بركت و بسته شدن منابع خير، گرفتار مى‌كند تا شايد متذكّر شوند و توبه نمايند».[1]
البتّه همين تنبّه نيز آزمايش است، همانگونه كه بر اثر ايمان نعمتى مى‌دهد كه وسيله آزمايشى است؛ «…لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ…؛ همانا آبى گوارا به آنان نوشانديم تا ايشان را آزمايش كنيم… ».[2]
خداوند چندين عنايت به صابران نموده است از جمله:
1- محبّت. «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ»
2- نصرت. «إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»
3- بهشت. «يُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا»
4- پاداش بى‌حساب. «إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ»
5- بشارت. «بَشِّرِ الصَّابِرِينَ»
راه پيروزى در آزمايش‌هاى الهى چند چيز است:
الف) صبر و مقاومت.
ب) توجّه به گذرا بودن حوادث و مشكلات.
ج) توجّه به تاريخ گذشتگان كه چگونه مشكلات را پشت سر گذارده‌اند.
د) توجّه به اينكه همه مشكلات ما در منظر و ديد خداست و همه چيز حساب دارد. امام حسين عليه السلام وقتى فرزندش روى دستانش تير خورد و شهيد شد، فرمود: « هَوَّنَ عَلَیَّ مَا نَزَلَ بِی أَنَّهُ بِعَیْنِ اللَّهِ» اين حادثه سخت، چون خدا مى‌بيند برايم آسان مى‌نمايد.
[1] . خطبه 143 نهج البلاغه.
[2] . سوره جن، آیات 17-16.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه