تفسیر سوره مبارکه نور
مدرس: استاد آل مرتضی
تاریخ: 1403/12/14 مصادف با سوم رمضان المبارک 1446
موضوع: آیه 35
معنی لغوی و اصطلاحی کلمه رمضان و ربط آن به آیه نور
انواع رشد
فرق نور اول و نور دوم
مصادیق نور
استاد آل مرتضی؛ در ابتدای تدریس سوره نور، شرح تفسیر را با معنی لغوی و اصطلاحی رمضان آغاز کرد.
«رمضان»
در لغت: شدت حرارت خورشید
در اصطلاح: شدت حرارت ایمان که باعث سوزاندن گناهان میشود.
ایشان معنی اصطلاحی رمضان را با موضوع رشد ازلحاظ فکری و عملی، تطبیق داد و به ( آیه۱۸) سوره حشر،نیز اشاره کرد.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ای اهل ایمان!از خدا پروا کنید؛ و هر کسی باید با تأمل بنگرد که برای فردای خود چه چیزی پیش فرستاده است،و از خدا پروا کنید؛یقیناً خدا به آنچه انجام می دهید، آگاه است.
بحث آینده‌نگری در این آیه مطرح است وبحث اینکه انسان برای خود وجامعه‌اش چه چشم اندازی ترسیم کرده است؟
در این روش،انسان ابتدا خود را می‌سازد تا فکر و عقلش رشد پیدا کندو با سعه صدر،از بروز مشکلات و مصیبت‌ها نهراسد.حضرت علی (علیه السلام): نیز بدون جنگ و درگیری،با صبر،تحمل و آرامش از کنار مشکلات عبور میکرد.
ابتلائات انسان را به سمت خدا و مقام قرب الهی نزدیک می‌کند.
ایشان،در ادامه به سخنی ازحاج اسماعیل دولابی اشاره کرد که:خدا یک تار،یک تور و یک تیر دارد.
تار خدا قرآن است.نغمه‌های قرآن آسمانی است و خیلی‌ها از این طریق جذب می‌شوند.تیر خدا همان بارهای مشکلات است، غالب آدمها را از این طریق جذب خودش می‌کند.اولیای خدا برای مشکلات لحظه شماری می‌کردند.
آیه ۳۵
موضوع: آیه نور
اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَكَةٍ زَيْتُونِةٍ لَّا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَاء وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ»
خدا نور آسمان ها و زمین است؛وصف نورش مانند چراغدانی است که در آن، چراغ پر فروغی است،و آن چراغ در میان قندیل بلورینی است،که آن قندیل بلورین گویی ستاره تابانی است، [و آن چراغ] از [روغن] درخت زیتونی پربرکت که نه شرقی است و نه غربی افروخته می شود، [و] روغن آن [از پاکی و صافی] نزدیک است روشنی بدهد گرچه آتشی به آن نرسیده باشد، نوری است بر فراز نوری؛خدا هر کس را بخواهد به سوی نور خود هدایت می کند و خدا برای مردم مثل‌ها می‌زند [تا حقایق را بفهمند] و خدا به همه چیز داناست.
آیات قرآن دو گونه هستند:
آیات محکم و متشابه
آیات عادی وغررالایات
«غرر» جمع غرّه و به معنای درخشندگی و برجستگی است و در لغت،به سفیدی موجود در پیشانی گاو و یا گوساله به دلیل دورنمای خاص آن،غره گفته می‌شو
هر آیه‌ای از قرآن،شأن و منزلت خاصی دارد که از آیات دیگر ممتاز شود اما برخی آیات،درخشش،برجستگی،نقش کلیدی و زیربنایی ویژه‌ای دارد.
از این رو به آیاتی که این درخشندگی و این برجستگی را دارد غرر آیات گفته میشود.
مانند آیة الکرسی، سوره حمد، سوره توحید، آیه بسم الله الرحمن الرحیم و آیه نور.
هدف خداوند از بیان مثال در این آیه چیست؟
در این آیه خداوند ممثل است و برای آنکه مردم کلام الهی را بفهمند مثال می‌زند، زیرا قرآن فقط برای عده خاصی نیست و همه مردم باید به اندازه فهم خود از آن بهره ببرند هرچند افرادی که اهل علم و تفکر هستند حضّ و بهره‌ای که می‌برند بسیار بالاتر است.
آیه 35
موضوعات
برترین اسماء حسنی الهی معانی،مصداق و انواع نور
_تمثیل در آیه نور
لفظ جلاله«الله»بین اسماء حسنی خداوند چه ویژگی هایی دارد؟
الله برترین و لطیف‌ترین و برجسته‌ترین اسماء حسنی خداوند،جامع کل صفات جمال وجلال پروردگار است.
جمال و جلال خداوند هم کمال خداوند را نشان می دهد.
هم جمال است:یعنی صفات ثبوتیه
هم جلال است: یعنی صفات سلبیه
منظور از دو نور در این مقطع از آیه «اللّهُ نُورُ السموتِ و الارضِ مثلُ نُورِهِ» چیست؟
نور اول عام است و نوری که همه مخلوقات خدا از آن بهره‌مند می‌شوند و در واقع همان رحمت تکوینی خداست. رحمت تکوینی عام است و شامل همه موجودات میشود.
نور دوم نور و رحمت خاص خداوند است و همان رحمت تشریعی است که خاص مؤمنین می گردد.
این نور و رحمت الهی برای خواص خلق مانند اهل بیت علیهم السلام،است.
چرا در این آیه از مثال استفاده شده است؟
با توجه به اینکه قرآن کریم برای هدایت انسان‌ها نازل شده است (هُدیً لِلنّاس) و بعضی از معارف توحیدی بسیار بلند است لازم است برای فهم بیشتر مردم این معارف را در قالب مثال بیان کرد و بهترین مثالی که خداوند و رحمت خاص و عامش را بیان می کند مثال نور است.
در قدیم یک روزنه ای در دیوار ایجاد می کردند و چراغی در آن قرار می دادند.
مِشکوة هم به معنای تاقچه‌ای است که داخل دیوار است و در آن چراغی قرار دارد.
بر روی چراغ شیشه‌ای می‌گذارند این شیشه بسیار شفاف است ولی جنس آن از «دُرّ»ساخته میشود.
مثل قدح هایی که در بهشت است از نقره ساخته شده ولی اینقدر این قدح ها شفاف است رنگ هر نوع شرابی که درونش باشد کاملا دیده می شود.
این چراغ فتیله دارد، شيشه دارد. روغن دارد روغنی که هنوز شعله ور نشده و بسیار براق است گویی شعله ور شده است.
خداوند برای لطفش محبتش عظمتش مثال نور را آورده است؛ زیرا نور، زیباترین و لطیف ترین چیزی است که در عالم ماده وجود دارد که همه جا را روشن می کند و کسی این نور را روشن نمی‌کند بلکه نور خود روشنایی دارد خداوند متعال هم ظاهر است هم«ظاهِرٌ بِالذّات»و هم «مُظهِرٌ لِلغَیر»است.یعنی هم بالذات ظهور دارد و هم غیر خودش را ظاهر می کند.
همانگونه که معنای نور روشن کننده و هدایت کننده است.
با توجه به این سوره، که سوره عفت و پاکدامنی است ما چگونه غریزه‌های خودمان خصوصا غریزه جنسی را کنترل کنیم؟
از ابتدای سوره نور که سوره عفت و پاکدامنی است،مجازات زنا کنندگان، تهمت زنندگان، شایعه سازان، خطوات الشیطان مطرح شده است.
شیطان ما را از راه مستقیم دور می کند و همه جا هست.
إنَّهُم یَرَونَهُم هُوَ وَ قَبیلُهُ
شیاطین جن و انس دائماً ما را فریب می دهند؛با وسوسه این موارد که:تو خسته شدی،اعصابت ضعیف شده تا مانع پیشرفت علمی و اعتقادی ما شوند.
لذا برای غلبه بر نفس، سرکش باید مدد از نور ایمان گرفت.
ارتباط آیات پیشین با آیه نور چیست؟
خداوند متعال می‌فرماید:مراقب خطوات شیطان،باشید.شما بدون نور ایمان و قرآن هرگز،بر نفس سرکش غلبه پیدا نمی‌کنید
مصادیق نور :علم قرآن (العلم نورٌ) واهل‌بیت علیهم السلام، است.
-پیامبر وامامان وایین اسلام نور هستند
با غض البص (چشم را از نگاه به نامحرم فرو انداختن) شیطان را از خود دور می‌کنیم!
درحالی‌که،با نگاه به نامحرم مورد اصابت تیر مسموم شیطان قرار می گیریم.
در این آیه خاطر نشان می‌کند: فتیله‌ای در چراغ است،با روغن شفاف شعله ور می گردد. این روغن خالص و زلال،به علم و معرفتی که از قرآن و اهل بیت گرفته شده،تشبیه میشود
هر چه این علم بیشتر گردد ایمان و عقل بیشتر می شود.«مایَعقِلُها إلّا العالِمونَ»
فقط اهل علم عاقل هستند.
شیطان در سبل‌السلام بسیار فعال است، در بعضی مواقع ،انسان با انتخاب سبلَ السّلام(راههای سالم) و شرکت در مجالس سالم،دچار وسوسه شیطان می.شود. و ایمان را متزلزل می کند،در صورتی که اتحاد، بین مؤمنین باید حفظ شود.یا ترس از انفاق،را القا می‌کند که اگر انفاق کنی فقیر میشوی. در آیه 168از سوره بقره آمده است:
«الشیطنُ یعِدُکُمُ الفقر»
میگوید اگر هر روز انفاق کنی فقیر میشوی
در مقابل آیه 160سوره انعام می فرماید: «مَن جاءَ بِالحَسَنةِ فَلَهُ عَشرُ أمثالِها»
«هر کس کار نیکی بیاورد ده برابر آن پاداش خواهد داشت»
آیه فوق می فرماید: ده برابر به خودت برمی گرداند
یک جای دیگر از قرآن که مهم ترین آیه انفاق در قرآن است هفتصد برابر و در آیه دیگر ده هزار برابر،برمی گرداند.
انفاق خالصانه باید برای رضای خدا باشد.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه