إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ
هنگامى كه پروردگارش به او فرمود تسليم شو گفت به پروردگار جهانيان تسليم شدم
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: مراتب اسلام
با توجه به مراحل تسلیم و انقیاد در برابر خدای سبحان، اسلام دارای چه مراتبی است؟
مراتب تسليم بر حسب شدت و ضعف وارده بر انسان و آسانى و سختى پيش آمدها، مختلف مى‌شود، آنكه در برابر پيش آمدهاى ناگوارتر و تكاليف دشوارتر تسليم مى‌شود، اسلامش قوى‌تر است، از اسلام آن كس كه در برابر ناگوارى‌ها و تكاليف آسانترى تسليم مى‌شود، پس بنابراين اسلام داراى مراتبى است.
● مرتبه اول اسلام (اسلام ظاهری):
مرتبه اول از اسلام پذيرفتن ظواهر اوامر و نواهى خدا است (اذعان و باور قلبى به خصوص اجمالى به اينكه با زبان، شهادتين را بگويد، چه اينكه موافق با قلبش باشد و چه نباشد «قَالَتِ الْأَعْرَابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَلَكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنَا وَلَمَّا يَدْخُلِ الْإِيمَانُ فِي قُلُوبِكُمْ…؛ اعراب گفتند: ما ايمان آورديم بگو: هنوز ايمان نياورده ايد، ولكن بگوئيد: اسلام آورديم ، چون هنوز ايمان داخل در قلبتان نشده…».[1]
● مرتبه دوم : اسلام قلبی(اعتقاد تفصيلى به حقايق دينى) و به دنبال آن انجام عمل صالح
تسليم و انقياد قلبى نسبت به اعتقادات حقه تفصيلى و اعمال صالحه‌اى كه از توابع آن است، هر چند كه در بعضى موارد تخطى شود، و خلاصه كلام اين كه داشتن اين مرحله منافاتى با ارتكاب بعضى گناهان ندارد.
پس يك مرتبه از اسلام هست كه بعد از ايمان پيدا مى‌شود: اى كساني كه ايمان آورديد! داخل در سلم شويد، پس معلوم مى‌شود اين اسلام غير اسلام مرتبه اول است، كه قبل از ايمان بود،
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ».[2]
● مرتبه سوم : اسلام عملی(رام كردن نفس سركش و تسليم وجود انسان در برابر خدا)
نفس آدمى وقتى با ايمان قلبی انس گرفت، و متخلق به اخلاق آن شد، خود به خود ساير قواى منافى با آن، از قبيل قواى بهيمى، و سبعى براى نفس رام مي‌شود.
نفس به آسانى مى‌تواند از سركشى آنها جلوگيرى كند و آدمى آنچنان خدا را بندگى مى‌كند و اين باور و يقين را دارد كه خدا او را مى‌بيند و سراپاى وجودش تسليم خدا مى‌شود.
«قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ…. وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ»
● مرتبه چهارم از اسلام: اسلام یقینی(مرحله عبوديت و بندگى)
چون انسانى كه در مرتبه قبلى بود، حال او در برابر پروردگارش حال عبد مملوك است درباره مولاى مالكش، يعنى دائما مشغول انجام وظيفه عبوديت است، آن هم به طور شايسته و عبوديت شايسته همان تسليم صرف بودن در برابر اراده مولى و محبوب او و رضاى او است.[3]
[1] . سوره زمر آیه 14.
[2] . سوره زمر آیه 15.
[3] .برگرفته از تفسير الميزان،ج 1, ص 452 -456
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه