وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَقَفَّيْنَا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَآتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ وَأَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَفَكُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَى أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقًا كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقًا تَقْتُلُونَ
و همانا به موسى كتاب [تورات] را داديم و پس از او پيامبرانى را پشت سر هم فرستاديم و عيسى پسر مريم را معجزه هاى آشكار بخشيديم و او را با روح القدس تاييد كرديم پس چرا هر گاه پيامبرى چيزى را كه خوشايند شما نبود برايتان آورد كبر ورزيديد گروهى را دروغگو خوانديد و گروهى را كشتيد
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: رسالت پیامبران
غرض از ارسال پی در پی رسولان در اعصار مختلف چه می‌باشد؟
هواپرستان بى‌ایمان، چون دعوت انبیاء را هماهنگ با منافع کثیف خود نمى‌دیدند در برابر آن مقاومت مى‌کردند، مخصوصاً با گذشت زمان تعلیمات آنها را به بوته فراموشى مى‌سپردند، روى همین جهت لازم بود، براى یادآورى مجدد انسان‌ها، رسولان خدا یکى پس از دیگرى فرستاده شوند، تا مکتب آنها به دست فراموشى سپرده نشود.
در سوره مؤمنون آیه ۴۴ مى‌خوانیم: ثُمَّ أَرْسَلْنا رُسُلَنا تَتْرا کُلَّ ما جاءَ أُمَّةً رَسُولُها کَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنا بَعْضَهُمْ بَعْضاً؛ سپس رسولان خود را پى در پى فرستادیم هر زمان رسولى به سراغ امتى مى‌آمد او را تکذیب مى‌کردند، و ما آنها را یکى پس از دیگرى قرار مى‌دادیم .
در نهج البلاغه، آنجا که هدف بعثت پیامبران را تشریح مى‌کند همین حقیقت بازگو شده است: فَبَعَثَ فِیهِمْ رُسُلَهُ وَ واتَرَ إِلَیْهِمْ أَنْبِیائَهُ لِیَسْتأْدُوهُمْ مِیثاقَ فِطْرَتِهِ وَ یُذَکِّرُوهُمْ مَنْسِیَّ نِعْمَتِهِ وَ یَحْتَجُّوا عَلَیْهِمْ بِالتَّبْلِیغِ وَ یُثِیرُوا لَهُمْ دَفائِنَ الْعُقُول؛ خداوند رسولان خویش را به سوى آنها مبعوث کرد، و انبیاى خویش را به سوى آنان گسیل داشت، تا این که از مردم اداى پیمان فطرى آنها را طلب نمایند، و نعمت‌هاى فراموش شده او را یادآور شوند، با تبلیغات، حجت را بر مردم تمام کنند و گنجینه‌هاى نهفته عقل‌ها را در پرتو تعلیماتشان آشکار سازند.[1]
بنابراین، آمدن پیامبران الهى در اعصار و قرون مختلف براى یادآورى نعمت‌هاى او، و درخواست اداى پیمان فطرت و تجدید دعوت‌ها و تبلیغات پیامبران پیشین بوده است، تا زحمات آنان و برنامه‌هاى اصلاحیشان متروک نگردد و فراموش نشود.[2]
[1] . نهج البلاغه، خطبه اول
[2] . تفسیر نمونه، ذیل آیه
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
تجزیه
وَ: حرف استیناف، مبنی، غیر عامل
لَ: حرف جواب قسم محذوف، مبنی، غیر عامل
قَدْ: حرف تحقیق، مبنی، غیر عامل
آتَيْنَا: فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مزید/ باب افعال، از ماده «أتی» ناسالم/ مهموز الفاء ناقص یایی، مبنی، متعدی، معلوم، متصرف
مُوسَى: اسم ثلاثی مزید، مفرد، مذکر، معرفه/ علم، معرب، جامد، غیر منصرف/ علمیّت و أعجمیت، متصرف
الْكِتَابَ: ال: حرف تعریف عهد ذهنی، مبنی، غیر عامل، مختص اسم
کتاب: اسم ثلاثی مزید، مصدر، مفرد، مذکر، از ماده «کتب» سالم، معرفه به ال، معرب، جامد، منصرف، متصرف
وَ: حرف عطف ، مبنی، غیر عامل
قَفَّيْنَا: فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مزید/ باب تفعیل، از ماده «قفو» ناسالم/ ناقص واوی ، مبنی، متعدی، معلوم، متصرف
[در اصل «قَفَّونا» بوده که چون «واو» چهارمین حرف بوده به «یاء» تبدیل و «قَفَّینا» شده است.]
مِن: حرف جرّ، مبنی، عامل، مختص اسم
بَعْدِ: اسم ثلاثی مجرد، مفرد، مذکر، از ماده «بعد» سالم، معرفه به اضافه، معرب_جامد، منصرف، متصرف
هِ: ضمیر متصل مجروری، مفرد مذکر غائب، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
بِ: حرف جرّ، مبنی، عامل، مختص اسم
الرُّسُلِ: ال: حرف تعریف عهد حضوری، مبنی، غیر عامل، مختص اسم
رُسُل: اسم ثلاثی مجرد، جمع رسول، مذکر، از ماده «رسل» سالم، معرفه به ال، معرب، جامد، منصرف، متصرف
وَ: حرف عطف ، مبنی، غیر عامل
آتَيْنَا: فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مزید/ باب افعال، از ماده «أتی» ناسالم/ مهموز الفاء ناقص یایی، مبنی، متعدی، معلوم، متصرف
عِيسَى: اسم ثلاثی مزید، اسم ذات، مفرد، مذکر، معرفه/ علم، معرب، جامد، غیر منصرف/ علمیّت و أعجمیت، متصرف
ابْنَ: اسم ثلاثی مجرد، مفرد، مذکر، از ماده «بنو» ناسالم/ معتل ناقص واوی، معرفه به اضافه ، معرب، جامد، منصرف ، متصرف
مَرْيَمَ: اسم ثلاثی مزید، مفرد، مؤنث، معرفه/ علم، معرب، جامد، غیر منصرف/ علمیّت و أعجمیت، متصرف
الْبَيِّنَاتِ: ال: حرف تعریف یا جنس، مبنی، غیر عامل، مختص اسم
بیّنات: اسم ثلاثی مزید، جمع «بیّنه» مؤنث مجازی، از ماده «بین» ناسالم، معتل اجوف واوی، معرفه به ال، معرب، مشتق/ صفت مشبهه، منصرف، متصرف
وَ: حرف عطف ، مبنی، غیر عامل
أَيَّدْنَا: فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مزید/ باب تفعیل، از ماده «أید» ناسالم/ مهموز الفاء اجوف یایی، مبنی، متعدی، معلوم، متصرف
هُ: ضمیر متصل منصوبی، مفرد مذکر غائب، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
بِ: حرف جرّ، مبنی، عامل، مختص اسم
رُوحِ: اسم ثلاثی مجرد، اسم ذات، مصدر، مفرد، مذکر، از ماده «روح» ناسالم/معتل اجوف واوی، معرفه به اضافه ، معرب، جامد، منصرف، متصرف
الْقُدُسِ: ال: حرف تعریف، مبنی، غیر عامل، مختص اسم
قُدُس: اسم ثلاثی مجرد، مفرد، مذکر، از ماده «قدس» سالم، معرفه به ال، معرب، جامد، منصرف، متصرف
أَ: همزه استفهام انکار توبیخی، مبنی، غیر عامل
فَ: حرف استیناف، مبنی، غیر عامل
كُلَّمَا: کُل: اسم ثلاثی مجرد، اسم جمع، مذکر، از ماده «کلّ» ناسالم/ مضاعف، معرفه به اضافه، معرب، جامد، غیر متصرف _ ما: توقیتیه شرطیه، اسمیه، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
جَاءَ:فعل ماضی، مفرد مذکر غایب، ثلاثی مجرد، از ماده «جیء» ناسالم/ مهموز اللام_ معتل اجوف یایی، مبنی، لازم، معلوم، متصرف
كُمْ: ضمیر متصل منصوبی، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
رَسُولٌ:اسم ثلاثی مزید، مصدر، مفرد، مذکر، از ماده «رسل» سالم، نکره، معرب، مشتق/صفت مشبهه ، منصرف، متصرف
بِ: حرف جرّ، مبنی، عامل، مختص اسم
مَا: اسم موصول عام، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
لَا: حرف نفی، مبنی غیر عانل
تَهْوَىٰ: فعل مضارع، مفرد مؤنث غایب، ثلاثی مجرد، از ماده «هوی» ناسالم/ معتل لفیف مقرون، معرب، متعدی، معلوم، متصرف
أَنفُسُ: اسم ثلاثی مزید، جمع مکسر قِلّه، مؤنث مجازی، از ماده «نفس» سالم، معرفه به اضافه، معرب، جامد، منصرف، متصرف
كُمُ: ضمیر متصل مجروری، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف
اسْتَكْبَرْتُمْ: فعل ماضی، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مزید/ باب استفعال، از ماده «کبر» صحیح و سالم، مبنی، لازم، معلوم، متصرف
فَ: حرف عطف ، مبنی، غیر عامل
فَرِيقًا: اسم ثلاثی مزید، جمع مذکر، از ماده «فرق» سالم، نکره، معرب، مشتق/ صفت مشبهه، منصرف، متصرف
كَذَّبْتُمْ: فعل ماضی، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مزید/ باب تفعیل، از ماده «کذب» صحیح و سالم، مبنی، متعدی، معلوم، متصرف
وَ: حرف عطف ، مبنی، غیر عامل
فَرِيقًا: اسم ثلاثی مزید، جمع مذکر، از ماده «فرق» سالم، نکره، معرب، مشتق/ صفت مشبهه، منصرف، متصرف
تَقْتُلُونَ: فعل مضارع، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مجرد، از ماده «قتل» صحیح و سالم ، معرب، متعدی، معلوم، متصرف
ترکیب
و: حرف استیناف ، مبنی بر فتح، غیر عامل ،محلی از اعراب ندارد.
لَ: لام موطّئه قسم، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.
قد: حرف تحقیق، مبنی بر سکون، غیرعامل، محلی از اعراب ندارد.
اتینا : فعل ماضی،مبنی بر سکون. ضمیر متصل و بارز «نا»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
موسی: مفعول به اول و منصوب، علامت نصب فتحه مقدره
الکتاب: مفعول به دوم و منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری
و: حرف عطف، مبنی بر فتح، غیر عامل، محلی از اعراب ندارد.
قَفَّینا: فعل ماضی، مبنی بر سکون. ضمیر متصل و بارز «نا»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
مِن: حرف جر، مبنی بر سکون، عامل، محلی از اعراب ندارد.
بعدِ:اسم مجرور به حرف جرّ، علامت جر کسره ظاهری
هِ: ضمیر متصل، مبنی، محلا مجرور، مضاف‌الیه
مِن بَعدِهِ: جار و مجرور، متعلق به «قَفَّینا»
بِ: حرف جر، مبنی بر کسر، عامل، محلی از اعراب ندارد.
الرُّسُل: اسم مجرور به حرف جرّ، علامت جر کسره ظاهری
بالرُّسُلِ: جار و مجرور، متعلق به «قَفَّینا»
و: عاطفه، مبنی بر فتح، غیرعامل، محلی از اعراب ندارد.
اتینا: فعل ماضی، مبنی بر سکون. ضمیر متصل و بارز «نا»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
عِیسَی: مفعول به اول و منصوب، علامت نصب فتحه مقدر
اِبنَ: بدل برای «عیسی» و منصوب بنابر تبعیت
مریمَ: مضاف الیه و مجرور، علامت جر فتحه به نیابت از کسره (غیر منصرف)
البَیِّنات: مفعول به دوم و منصوب ، علامت نصب کسره به نیابت فتحه (جمع مونث)
وَ:حرف عطف، مبنی بر سکون، غیر عامل، محلی از اعراب ندارد
اَیَّدنا: فعل ماضی، مبنی بر سکون. ضمیر متصل و بارز « نا»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
هُ: ضمیر متصل، مبنی، محلا منصوب، مفعول به
بِ: حرف جر، مبنی بر کسر، عامل، محلی از اعراب ندارد.
الروحِ: اسم مجرور به حرف جرّ، علامت جر کسره ظاهری
القُدسِ: مضاف الیه و مجرور، علامت جر کسره
بِروحِ: جار و مجرور، متعلق به «ایَّدنا»
أ: همزه استفهام انکار توبیخی
فَ: حرف استیناف ، مبنی بر فتح، غیر عامل ،محلی از اعراب ندارد.
کُلَّ: مفعول فیه مقدم، منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری
ما: مضاف الیه، محلاً مجرور
جاءَ: فعل ماضی،مبنی بر فتح
کم: ضمیر، مبنی، محلامنصوب، مفعول به
رسولٌ: فاعل، مرفوع، علامت رفع، ضمه ظاهری
بِ: حرف جر، مبنی بر کسر، عامل، محلی از اعراب ندارد.
ما: اسم مجرور به حرف جر، محلا مجرور
بـِما: جارو مجرور، متعلق به جاءَ
لا: نافیه، مبنی بر سکون، غیر عامل، محلی از اعراب ندارد.
تهوی: فعل مضارع مرفوع، علامت رفع ضمه مقدره
انفسُ: فاعل، مرفوع، علامت رفع ضمه ظاهری
کم: ضمیر، مبنی، محلا مجرور، مضاف الیه
استکبرتم: فعل ماضی، مبنی بر سکون، ضمیر متصل «تم»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
فَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، غیرعامل، محلی از اعراب ندارد.
فریقاً: مفعول به مقدم، منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری
کَذَّبتم: فعل ماضی، مبنی بر سکون. ضمیر متصل و بارز « تم»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح،غیرعامل، محلی از اعراب ندارد.
فریقاً: مفعول به مقدم، علامت نصب فتحه ظاهری
تَقتُلون: فعل مضارع مرفوع، علامت رفع ثبوت نون، ضمیر بارز «واو»، مبنی، محلا مرفوع، فاعل
اعراب جملات
آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ: جمله فعلیه، جواب قسم مقدر، محلی از اعراب ندارد.
قَفَّيْنَا مِن بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ: جمله فعلیه، عطف به جمله جواب قسم مقدر، محلی از اعراب ندارد.
آتَيْنَا عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّنَاتِ: جمله فعلیه، عطف به جمله مستأنفه، محلی از اعراب ندارد.
أَيَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ: جمله فعلیه، عطف به جمله مستأنفه( آتَینا) ، محلی از اعراب ندارد.
كُلَّمَا جَاءَكُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوَىٰ أَنفُسُكُمُ: جمله فعلیه، جمله مستأنفه ، محلی از اعراب ندارد.
لَا تَهْوَىٰ أَنفُسُكُمُ: جمله فعلیه، صله برای «ما» ، محلی از اعراب ندارد.
اسْتَكْبَرْتُمْ: جمله فعلیه، جمله جواب شرط غیر جازم، محلی از اعراب ندارد.
فَرِيقًا كَذَّبْتُمْ: جمله فعلیه، عطف به جمله جواب شرط غیر جازم، محلی از اعراب ندارد.
فَرِيقًا تَقْتُلُونَ: جمله فعلیه، عطف به جمله جواب شرط غیر جازم، محلی از اعراب ندارد.
موضوع
معانی باب «تفعیل»
بردن فعل مجرد به یکی از باب های مزید معمولا به این جهت است که معنا یا معانی جدیدی به دست می آید به طوری که برخی از باب ها تا بیست معنای جدید می دهند که در این مبحث به «معانی باب تفعیل» پرداخته می شود.
تعدیة: (متعدی کردن فعل لازم)/ تکثیر: (دلالت بر زیادی فعل یا فاعل یا مفعول دارد)/ مبالغه:
(تفاوتش با تکثیر این است که در تکثیر بیشتر کمیت ودر مبالغه بیشتر کیفیت مد نظر است)/ تدریج/ نسبت: (نسبت دادن ماده فعل به مفعول)/ مضد معنای باب افعال
افعال «قَفَّيْنَا» و «أَيَّدْنَاهُ» هر دو از باب «تفعیل» و بر معنای تعدیه دلالت می کنند.
مؤسسه نور الیقین
مرکز تخصصی تفسیر وعلوم قرآنی
بدون دیدگاه