مدرس : استاد آل مرتضی
سوره انبیاء
موضوع: حکومت صالحان
چه کسانی وارثان زمین هستند؟
مستضعفانی که صلاحیت و قدرت اداره جامعه را دارند. وارثان زمین مطلق مستضعفان نیستند بلکه آن گروه از مستضعفان که صلاحیت و قدرت اداره زمین را دارند. در حقیقت وارثان انسانهای قوی هستند که ظالمان آنها را به استضعاف کشاندند.
صلاحیت آنها از نظر عمل و تقوا، علم و آگاهی، قدرت و قوت، تدبیر و درک نظم اجتماعی است.
برای زمینه سازی ظهور باید چه کرد؟
افزایش، ظرفیت و درک و آگاهی افراد جامعه و به عبارتی رشد عقل نظری و عقل عملی آنهاست.
تفاوت عقلی نظری با عقل علمی این است که مسائل عقل نظری شناختی و اندیشه ایست اما عقل عملی در رفتار است.
بنابراین برای زمینه سازی ظهور دو اقدام باید صورت گیرد
1- اولین اقدام: ارتقای سطح آگاهی اجتماع. (عقل نظری) با ازدیاد آگاهی افراد، انسانها خواهند فهمید که آنها جزیی از این نظام هستی هستند و قوانین نظام الهی تکوینی و تشریعی بر آنها حکم فرماست.
دومین اقدام: اجرای قوانین این نظام جهان (عقل عملی)
انسانها هنگامی که فهمیدند خداوند حاکم این جهان است و قوانین برای زندگی آنها را وضع کرده است باید این قوانین را اجرا کند تا به صلاحیتهای لازم دست یابند.
موضوع: علم پیامبر و علم خداوند
علم پیامبر با خداوندچه تفاوتی دارد؟
علم پیامبر موهبیتی، لدنی و محدود است، اما علم خداوند ذاتی و نامحدود است.
از آیه 109 و 111 در می یابیم که علم پیامبر استقلال ندارد و از طرف خداوند است. علم پیامبر نسبت به حوادث همیشه جنبه فعلی ندارد بلکه گاه جنبه ارادی دارد.
همانطور که از آیه جامع الکلم بلغای عرب یعنی آیه (وما ارسلناک الا رحمه للعالمین) در می یابیم پیامبر مانند خداوند رحمانیت دارد.(ان الله رئوف رحیم است) ‼️اما با این تفاوت که رحمت خداوند ذاتی است ولی رحمت پیامبر موهبتی از طرف خداوند است.
علم خداوند چه وسعتی دارد؟
با توجه به آیات ذیل:
1- (110 انبیا): إِنَّهُ يَعْلَمُ الْجَهْرَ مِنَ الْقَوْلِ وَيَعْلَمُ مَا تَكْتُمُونَ (او سخنان آشکار را می‌داند، و آنچه را کتمان می‌کنید (نیز) می‌داند (و چیزی بر او پوشیده نیست)!
2-(61 یونس): مَا يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ وَلَا أَصْغَرَ مِنْ ذَٰلِكَ وَلَا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ (هیچ چیز به وزن ذره‌ای در همه زمین و آسمان از خدای تو پنهان نیست و کوچکتر از ذره و بزرگتر از آن هر چه هست همه در کتاب مبین حق (و لوح علم الهی) مسطور است)
علم خداوند بر همه ذرات اشکار و پنهان عالم احاطه دارد.
موضوع: مجازات مخالفان
چرا خداوند مجازات کافران و ظالمان را به تاخیر می اندازد؟
در واقع براى تأخیر مجازات الهى در اینجا دو فلسفه بیان شده است:
1- مسئله امتحان و آزمایش است، خدا هرگز در عذاب عجله نمى کند، تا خلق را آزمایش کافى کند و اتمام حجت نماید.
2- علت تاخیر مجازات افرادی که کیفرشان قطعى شده، این است که آنها کیفر سخت ببینند. در حقیقت خداوند نعمت را بر آنها گسترده مى کند تا کاملاً غرق نعمت شده، درست در همان لحظه که در لذائذ غوطه ورند تازیانه عذاب بر آنها مى کوبد تا دردناک تر باشد، ( اخذناهم بغتة)و رنج محرومان را متوجه شوند ( إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ /آیه 178 ال عمران)
زندگی انسان سراسر ابتلائات الهی است که این ابتلائات گاه با نعم و گاه با نقم صورت می گیرد. وظیفه انسان این است که در مصائب صبور در نعمات شکور باشد. خداوند در آیات 42 تا44 سوره انعام می فرماید:
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَی أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ * فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ*فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ
مطابق با این آیات فلسفه ابتلائات این است که انسان ها از خواب غفلت بیدار شوند ولی گاه آنچنان در غافلند و قلب آنها سخت شده که مصائب نیز به خدا را یاد نمی کنند.
بله مطابق این آیه وَإِنْ أَدْرِي لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَكُمْ وَمَتَاعٌ إِلَى حِينٍ.
خداوند تا زمان مشخص به آنها بهره ای محدود می دهد تا برای آنها مایه آزمایش باشد. بعد مطابق آیه ۴۴انعام بعد از آنکه یاد خداوند را فراموش کردند خداوند در هر چیز را برای آنها باز می کند بعد زمانی که مست و مغرور در شادی شدند آنها را عذاب می کند.
قَالَ رَبِّ احْكُمْ بِالْحَقِّ وَرَبُّنَا الرَّحْمانُ الْمُسْتَعَانُ عَلَی مَا تَصِفُونَ(۱۱۲)
موضوع: یاور بودن خدا
این آیه دو قسمت دارد.
قسمت اول : قَالَ رَبِّ احْكُمْ بِالْحَقِّ ۗ
این قسمت خطاب به خداوند است. پیامبر از خداوند درخواست می کند که بین ما به حق حکم کند.⁉️ این سوال مطرح می شود که مگر به غیر حق خداوند حکم می کند که پیامبر این درخواست را از خداوند می خواهد؟
در پاسخ باید گفت: این قید توضیحی است و احترازی نیست. قید احترازی موضوع یا موصوف خود را به چند بخش تقسیم می کند اما قید توضیحی ، توصیف و شرح موصوف و موضوع خود است.
قسمت دوم: وَرَبُّنَا الرَّحْمانُ الْمُسْتَعَانُ عَلَی مَا تَصِفُونَ
در دومین جمله پیامبر روى سخن را به مخالفان کرده، مى گوید: پروردگار همه ما خداوند رحمان است، و ما از پیشگاه مقدسش در برابر نسبت هاى ناروائى که شما به او و ما مى دهید استمداد مى طلبیم (وَ رَبُّنَا الرَّحْمنُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ).
در حقیقت با کلمه رَبُّنا آنها را به این واقعیت توجه مى دهد که ما همه مربوب و مخلوقیم و او خالق و پروردگار همه ما است.
تعبیر به الرَّحْمن که اشاره به رحمت عامه پروردگار است به آنها گوشزد مى کند: سر تا پاى وجود شما را رحمت الهى فرا گرفته، چرا لحظه اى درباره آفریننده این همه نعمت و رحمت نمى اندیشید؟
تعبیر الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ به آنها اخطار مى کند: گمان نکنید ما در برابر انبوه جمعیت شما تنها هستیم، تصور نکنید این همه تهمت و دروغ و نسبت هاى نارواى شما، چه در مورد ذات پاک خدا، و چه در برابر ما، بدون پاسخ خواهد ماند.
نه، هرگز، تکیه گاه همه ما اواست. او قادر است از بندگان مؤمن خود در برابر هر گونه دروغ و تهمت دفاع کند.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه