استاد خانم حسینی آل مرتضی در روز پنجم ماه مبارک رمضان در جلسه تفسیر حضور یافتند و مباحث تفسیری در ادامه طرح رضوان را بیان داشتند.ایشان ضمن مرور مباحث قبل آیه 22 انبیاء را از غرر الایات دانستند بیان داشتند توحید اقسام ۶گانه ای دارد و این آیه به اثبات توحید الوهیّت می پردازد.
لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ
بر اساس این برهان علت فساد جهان تعدد آلهه هست و برهان تمانع با تکیه بر قیاس استثنایی این مطلب را ثابت می کند که اله واحد است .
در آیات بعد در پی اثبات توحید ربوبی با تکیه بر خالقیت هست.
چرا در کنار دلایل اخلاقی و کلامی، ضرورت براهین علوم منطقی، فلسفی احساس میشود؟
خداوند به انسان نعمت عقل عطا فرموده است. انسان عاقل برای سخنانش به دلایل عقلی استناد می‌کند تا
سخنش مورد قبول همگان واقع شود. جهت هدایت و قانع کردن دیگران نیاز به دلیل احساس میشود به این جهت انسان باید علم خود را ارتقاء دهد تا از دلایل نقلی و عقلی بهره ببرد و در مواجهه با افرادی که به جهت ضعف ایمان، ظرفیت پذیرش دلایل نقلی را ندارند به ادله عقلی تمسک نماید. کلام خدا نیز فقط اخلاق نیست بلکه همانطور که در عبارت آیه«لَوْ کَانَ فِیهِمَا آلِهَةٌ إِلا اللَّهُ لَفَسَدَتَا» آمده است جهت محال بودن تعدد الهه از برهان تمانع استفاده شده است .
رسول خدا با برهان تمانع و حضرت ابراهیم نیز با اقامه براهین عقلی برای مشرکان در صدد بودند تا آنها را به عقلشان رجوع دهند تا ظرفیتشان بالا برود و بتوانند توحید را بپذیرند و به همین خاطر انبیا در دعوت خویش موفق بودند.
علت ضعف ما در هدایت و قانع کردن دیگران همین مطلب است؛ یعنی عدم تسلط بر آیات و روایات و در نتیجه ناتوانی در اقامه براهین و قیاسات.
علم سلاح مومن است و با آن میتواند دیگران را قانع کند.
دانستن این دلایل عقلی سبب میشود اعتماد و اعتقاد ما به خدا بیشتر شود.
الإمامُ الجوادُ عليه السلام : الثِّقَةُ باللّه ِ تعالى ثَمَنٌ لِكُلِّ غالٍ ، و سُلَّمٌ إلى كُلِّ عالٍ . اعتمادِ به خداوند متعال، بهاى هر چيز گرانى است و نردبان رسيدن به هر بلندايى.
نکته دیگر در خصوص ،«وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ» هست.
آیا دلیلی است که در خلقت جن آب دخیل نبوده است ؟خیر
این آیه جامعیت دارد که هر آنچه در عالم دنیا خلق شده است از آب است .(وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ)
وَجَعَلْنَا فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِهِمْ وَجَعَلْنَا فِيهَا فِجَاجًا سُبُلًا لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ﴿۳۱
﴾و در زمين كوههايى استوار نهاديم تا مبادا [زمين] آنان [=مردم] را بجنباند و در آن راههايى فراخ پديد آورديم باشد كه راه يابند (۳۱)
با دقت در این آیات فزونی نعمتهای خدا برای ما ملموس میشود خدا ما را فراموش نمی‌کند در ذره ذره امور به فکر ماست.
(وَ ما نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ ما بَيْنَ أَيْدِينا وَ ما خَلْفَنا وَ ما بَيْنَ ذلِكَ وَ ما كانَ رَبُّكَ نَسِيًّا (64) سوره مریم )
باید روز بروز سعه صدر و ظرفیت ما بالا برود.
وَ الَّذِينَ اهْتَدَوْا زادَهُمْ هُدىً وَ آتاهُمْ تَقْواهُمْ (17 سوره محمد )
نباید تنها سختی‌ها را ببیند و باید حرکت کند باید ایمان خود را قوی کند نباید اولین مصیبت اولین گرفتاری انسان را از پا درآورد در رویارویی با مشکلات باید مشکلات را کوچک کرده و آنها را نبینیم و راه رشد و پویایی را طی کنیم ما باید اسوه صبر برای مردم شویم.
كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً وَإِلَيْنَا تُرْجَعُونَ (35 انبیاء)
وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَاجِنَا وَذُرِّيَّاتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَاجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا( 74 فرقان )
در آینه دعای کمیل میخوانیم قوت قدرت علم عزت و ….همه در نزد خداست و باید به او اعتماد و همه چیز از او دریافت کنیم :
اللّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِرَحْمَتِكَ الَّتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَبِقُوَّتِكَ الَّتِى قَهَرْتَ بِها كُلَّ شَىْءٍ، وَخَضَعَ لَها كُلُّ شَىْءٍ، وَذَلَّ لَها كُلُّ شَىْءٍ، وَبِجَبَرُوتِكَ الَّتِى غَلَبْتَ بِها كُلَّ شَىْءٍ، وَبِعِزَّتِكَ الَّتِى لَايَقُومُ لَها شَىْءٌ، وَ بِعَظَمَتِكَ الَّتِى مَلَأَتْ كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِسُلْطانِكَ الَّذِى عَلَا كُلَّ شَىْءٍ، وَ بِوَجْهِكَ الْباقِى بَعْدَ فَنَاءِ كُلِّ شَىْ
ایشان بار دیگر به شرح مراحلی دیگر جهت ارتقاء ظرفیّت وجودی اشاره داشتند:
1- تعیین اهداف(اهداف ابتدایی متوسطه و غایی )
2- تفکر و تدبر در اهداف از خود زیاد سوال بپرسیم.اهداف بزرگی ترسیم کنم که باید علمم را برای رسیدن به آن زیاد کنم سلاح علم و توکل را تقویت کنم.خدا یاور مومن است و به او کمک می کند.در دعاها و قرآن تدبر کنیم.ما باید عبادت الاحرار داشته باشم نه عبادت التجار .
3- تعیین زمان برای رسیدن به اهداف
ما باید سعی کنیم در نماز فقط به ذکر خدا بپردازم. رابطه با دیگران قطع نکنیم.کینه ها را دور بریزیم.
انسان سیر لایقفی دارد باید ذاتا حرکت کند. هر روزه جهاد کند.
مقتدای ما اهل بیت (ع) هستند.نباید از مردم ترسید تنها باید از خدا ترسید.
نکته:باید از انواع برهانها در کنار یکدیگر بهره بگیریم.
موسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی