الاسراء | آیه 3

     

موضوع آیه 3: شکر 

1- حضرت نوح علیه السلام  به  عنوان عبد شکور، مستوجب دریافت چه اجر و پاداشی از جانب خداوند متعال شد؟

جمله «إِنَّهُ کَانَ عَبْدًا شَکُورًا» تعلیل برای جمله «ذُرِّیَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ» است؛ یعنی چون نوح عبد شکور خدا بود ودر عبودیت اخلاص داشت، خدای متعال هم به او پاداش داد و نسلش را حفظ کرد و سنت وی را که همان سنت هدایت و ارشاد و دعوت به توحید بود، برای همیشه در ذریه‌اش ماندگار ساخت و به ذریه او نعمت وحی، نبوت، رسالت، کتاب آسمانی و پیامبران اولوالعزم را عطا فرمود. [1]

بدون تردید هـمـه پيامبران بنده شكرگزار خدا بودند، ولى براى نوح علیه السلام ، ويژگي‌هائى در احـاديـث وارد شـده كـه او را شـايـسـتـه ايـن تـوصيف نموده است، از جمله اينكه هر زمان كه لبـاس مـى‌پـوشـيـد، يـا آب مـى‌نـوشيد، يا غذایى مى‌خورد و يا نعمت ديگرى به او مى‌رسيد فوراً به ياد خدا مى‌افتاد و شكرگزارى مى‌كرد.  
در حديثى از امام باقر و امام صادق علیهما السلام مى‌خوانيم: نوح، هـمـه روز صـبـحگاهان و عصرگاهان اين دعا را مى‌خواند[2]: خـداونـدا مـن ترا گواه مى‌گيرم كه هر نعمتى صبح و شام به من مى‌رسد، چه دينى و چـه دنـيـوى ، چـه مـعنوى و چه مادى، همه از سوى تو است، يگانه‌اى و شريكى ندارى ، حمد مخصوص تو است و شكر هم از آن تو، آنقدر شكرت مى‌گويم تا از من خشنود شوى و حتى بعد از خشنودى . سپس امام افزود شكر نوح اين گونه بود.[3]

موضوع : مراحل شکر

2- شکرگزاری بندگان نسبت به خداوند دارای چه مراحلی است؟

تشکر خداوند از بندگان فضل او و ضایع ننمودن اجر عمل بندگان است اما شکرگزاری بندگان نسبت به خداوند سه قسم است:

شکر قلبی: تصور نعمت و شناخت منعم است.

از آنجا که علامه راغب در مفردات شکر را تصور نعمت و اظهار آن می‌داند شکر در مرحله قلب که مربوط به ادراک است چیزی جز تصور کردن نعمتها نخواهد بود.

شکر زبانی: آن ثنای بر منعم است.

وقتی انسان به خود و پیرامون خود با نگاه دقیق نگاه کند نعمت‌های زیادی را می‌‍بیند که خداوند به او عنایت فرموده است مانند بدن، عقل و هوش سالم، چیزهای لازم برای احتیاجات زندگی  و داشتن محبت و ولایت پیامبر و امامان علیهم السلام. پس ناخداگاه زبان به تشکر از صاحب این نعمت‌ها  باز می‌کند و میگوید الحمدلله. همانطور که در نحوه شکر زبانی از خداوند در حدیثی از امام صادق علسه السلام آمده است که فرمودند: شکر هر نعمت اگر چه بزرگ باشد، حمد خداوند کردن بر آن نعمت است. در اینجا بیان دو نکته لازم است: 1) نباید فراموش کرد که فقط به دست آوردن آنچه مطلوب ماست نعمت نیست بلکه گاهی بدست نیاوردن بعضی چیزها نیز نعمت است. 2) افزون بر تشکر از خداوند باید از کسانی که وسیله آن موهبت بوده‌اند نیز تشکر کرد. در حدیثی آمده است که شکرگزارترین شما بر خداوند آنهایی هستند که از همه بیشتر شکر مردم را به جا می‌آورند.

شکر عملی (به سایر اعضا): مکافات نعمت است به قدر استحقاق آن. به کار بردن نعمت در راهی که به خاطر آن به آفریده شده است. مسیر انحرافی استفاده از آنها به کارگیری این نعمتها در راه گناه و غیر رضایت خداوند است.[4]

---

[1] . تفسیر تسنیم، ج48، ص154.

[2] . «اللَّهُمَّ إِنِّي أُشْهِدُكَ أَنَّهُ مَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَى بِي مِنْ نِعْمَةٍ وَ عَافِيَةٍ فِي دِينٍ أَوْ دُنْيَا فَمِنْكَ وَحْدَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ لَكَ الْحَمْدُ وَ لَكَ الشُّكْرُ بِهَا عَلَيَّ حَتَّى تَرْضَى وَ بَعْدَ الرِّضَا».

[3] . تفسیر نمونه، ج12، ص37-38.

[4] . تفسیر نمونه ، ج10.

                                                                                                                                                                                                                                                        

مؤسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی