يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
درباره «هلالهاي ماه» از تو سؤ ال ميكنند، بگو: «آنها، بيان اوقات (و تقويم طبيعي) براي (نظام زندگي) مردم و (تعيين وقت) حج است.» و (آن چنان كه در جاهليت مرسوم بود كه به هنگام حج، كه جامه احرام ميپوشيدند، از در خانه وارد نميشدند، و از نقب پشت خانه وارد ميشدند، نكنيد!) كار نيك، آن نيست كه از پشت خانه ها وارد شويد، بلكه نيكي اين است كه پرهيزگار باشيد! و از در خانه ها وارد شويد و تقوا پيشه كنيد، تا رستگار گرديد!
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: بیراهه نرفتن
جمله «وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا»به چه معناست؟ نظر مفسرین را بیان کنید.
۱. در زمان جاهلیت هنگامى که لباس احرام به تن مى‌کردند، از راه معمولى و درِ خانه، به خانه خود وارد نمى‌شدند و معتقد بودند این کار، براى مُحْرِم ممنوع است، به همین دلیل، در پشت خانه نقبى مى‌زدند و هنگام احرام فقط از آن وارد مى‌شدند، آنها معتقد بودند این عمل یک کار نیک است؛ چون ترک عادت است و احرام که مجموعه‌اى از ترک عادات است باید با این ترک عادت تکمیل شود. در این تفسیر منظور از بیت در آیه بیت ظاهری می‌باشد.
ولى قرآن صریحاً مى‌گوید: نیکى در تقوا است، نه در عادات و رسوم خرافى و بلافاصله دستور مى‌دهد، حتماً از همان طریق عادى به خانه‌ها وارد شوید.
۲. این آیه معنى وسیع‌تر و عمومى‌ترى نیز دارد و آن این که: براى اقدام در هر کار، خواه دینى باشد یا غیر دینى باید از طریق صحیح وارد شوید، نه از طرق انحرافى و وارونه.
و از اینجا مى‌توان پیوندی میان آغاز و پایان آیه پیدا کرد، و آن این که هر کار، باید از طریق صحیح آن باشد، و عبادتى همچون حج نیز باید در وقت مقرر که با هلال ماه تعیین مى‌شود انجام گیرد.[1]
۳. بنا بر قاعده المورد لا یخصص الوارد[2] و قاعده جری و تطبیق[3] واژه بیت در آیه به معنای بیت معنوی، بیت نبوت، بیت امامت و ایمان است. و ذوات نورانی معصومین علیهم السلام از مصادیق بارز این بیوت رفیع هستند لذا برای رسیدن به این بیوت معنوی هم باید از راه آنها وارد شد. نظیر «أنَا مَدینَهُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ» در زیارت جامعه نیز اهل بیت علیهم السلام را اینگونه خطاب قرار میدهیم «وَ الْبَابُ الْمُبْتَلَى بِهِ النَّاسُ مَنْ أَتَاكُمْ نَجَا وَ مَنْ لَمْ يَأْتِكُمْ هَلَكَ»[4]
در روایات اهل بیت علیهم السلام از امام باقرعلیه السلام نقل شده: «آلُ مُحَمَّد أَبْوابُ اللّهِ وَ سُبُلُهُ وَ الدُّعاةُ اِلَى الْجَنَّةِ وَ الْقادَةُ اِلَیْها وَ الاَدِلاّءُ عَلَیْها اِلى یَوْمِ الْقِیامَةِ؛ خاندان پیغمبرصلى الله علیه وآله درهاى الهى، طرق وصول به او و دعوت کنندگان به سوى بهشت و راهنمایان و دلیلان آن مى باشند تا روز قیامت ﺷﻮﺩ».[5]
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺁﻳﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ: ﺍﺯ ﻫﻠﺎﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﻭﻗﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺍﻧﺠﺎم ﺍﻣﻮﺭ، ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻴﺮﺍﻫﻪ ﻧﺮﻭﻳﺪ. ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻭ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ، ﺭﺍﻫﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﺶ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺯﻣﺎﻥ، ﺭﻭﺵ ﻭ ﺭﻫﺒﺮ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺑﺘﺮﺳﻴﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭ ﺷﻮﻳﺪ.
ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻳﻪ ﺟﻤﻠﻪ «وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا» ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ «ﺗﻘﻮﻱ» ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ، ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺭﻣﺰ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺭﺍﻩ ﻛﺎﺭ ﻭ ﻭﺭﻭﺩ ﻭ ﺧﺮﻭﺝ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ، ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﺍﻱ ﻓﻮﻕ ﺍﻟﻌﺎﺩﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﻘﻮﺍﻱ ﻛﻤﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺑﻲﺭﺍﻫﻪ ﻣﻲﺭﻭﻧﺪ.[6]
[1] .تفسیر نمونه ذیل آیه
[2] . این قاعده از قواعد علم اصول و عبارت است از اینکه اعتبار به گستردگى لفظ است، نه خصوصيّت مورد. برای نمونه اگر کسی سؤال کند: «آیا فلان عالم را احترام کنم؟» و در جواب گفته شود: «عالم را احترام کن»، عمومِ واژه «عالم» به کلی بودن و عمومی بودن خود باقی می‌ماند و مختص به فلان عالم که سؤال کننده پرسیده است نمی‌شود
[3] . جرى و تطبیق در اصطلاح علوم قرآنى؛ تطبیق مفاهیم به دست آمده از آیات قرآن، بر مصادیقی می‌باشد که غیر از مصداق شأن نزول – اما مشابه آن – است.
[4] .تفسیر تسنیم
[5] .تفسیر نمونه
[6] .تفسیر نور
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه