شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
(آن چند روز معدود) ماه رمضان است كه قرآن براي راهنمائي مردم و نشانه هاي هدايت و فرق ميان حق و باطل در آن نازل شده، پس آنكس كه در ماه رمضان در حضر باشد روزه بدارد، و آنكس كه بيمار يا در سفر باشد روزهاي ديگري را بجاي آن روزه بگيرد، خداوند راحتي شما را ميخواهد نه زحمت، هدف اين است كه اين روزها را تكميل كنيد، و خدا را بر اينكه شما را هدايت كرده بزرگ بشمريد و شايد شكرگذاري كنيد.
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: فلسفه ی روزه ی رمضان
طبق آیه«شهر رمضان الذی…» فلسفه تشریع روزه برچه اساسی مطرح شده است؟
«رمضان» از ماده «رَمض» به معناى سوزاندن است. البتّه سوزاندنى كه دود و خاكستر به همراه نداشته باشد. وجه تسميه اين ماه از آن روست كه در ماه رمضان، گناهان انسان سوزانده مى‌شود.
ماه رمضان، ماه نزول قرآن مى‌باشد و تنها ماهى است كه نامش در قرآن آمده و شب قدر نيز در اين ماه است. در تفسير برهان از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است كه فرمودند: تمام كتاب‌هاى آسمانى، در ماه رمضان نازل شده‌اند.
در رمضان، مؤمنان با كارت «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ» به ميهمانى خداوند دعوت شده‌اند، و اين ميهمانى ويژگى‌هايى دارد:
1- ميزبان، خداوند است و ميهمانان را شخصاً دعوت كرده است.
2- وسيله پذيرايى، شب قدر، نزول قرآن، فرود آمدن فرشتگان، استجابت دعا، لطافت روح، و دورى از دوزخ است.
3- زمان پذيرايى، ماه رمضان است كه به گفته روايات، اوّل آن رحمت، وسط آن مغفرت و آخر آن پاداش است.
4- چگونگى پذيرايى، شب قدر به گونه‌اى است كه در آن نياز يك سال ميهمانان تأمين مى‌شود و زمين با نزول فرشتگان در شب قدر مزيّن مى‌گردد.
5- غذاى اين ماه، غذاى روح است كه براى رشد معنوى لازم است، نه غذاى جسم. لطف غذاى اين مهمانى، آيات قرآن است كه تلاوت يك آيه آن در ماه رمضان همچون تلاوت تمام قرآن در ماه‌هاى ديگر است.
اين ميهمانى هيچ سنخيّتى با ميهمانى‌هاى دنيوى ندارد. خداوند عالم و غنى و خالق و باقى و عزيز و جليل، ميزبان انسان‌هاى جاهل و فقير و فانى و مخلوق و ذليل مى‌شود و مى‌گويد: من دعايتان را مستجاب مى‌كنم و براى هر نفسى كه در ماه رمضان مى‌كشيد، پاداش تسبيحى عطا مى‌كنم.
اسلام دين آسان و بناى آن بر سهولت و عدم‌سخت‌گيرى است. هر كس مريض يا مسافر بود روزه نگيرد و قضاى آن را انجام دهد. اگر وضو گرفتن مشكل است، تيمّم را جايگزين مى‌كند. اگر ايستادن در نماز مشكل است، اجازه نشسته نماز خواندن را مى‌دهد. كه اين قانون به نام «قاعده لاحرج» در فقه مشهور است.[1]
روزه آثار مهمی دارد از جمله:
الف) اثر تربیتی، روانی
مهمترین اثر روزه بعد تربیتی و روانی آن است. روزه روح آدمی را تلطیف و اراده انسان را «قوی» و غرائز او را «تعدیل» می‌کند.
پاکسازی و تصفیه روح از عادات ناپسند و آلودگی‌های مادی که مقدمه آن شناخت صفات پسندیده و ناپسند است.
آراستن نفس به صفات پسندیده و مطلوب انسانی، مانند تقوا که از حکمت‌های روزه است «لعلکم تتقون»
ب) اثر اجتماعی
اولاً به سبب آن، میان تمام افراد جامعه برابری و مساوات ایجاد می‌کند.
ثانیا: شرایطی را پدید می‌آورد تا ثروتمندان با درک موقعیت محرومان، فشارهای اقتصادی و رنج‌های اجتماعی آنان را کاهش دهند و ثالثا: با این اقدام، جامعه را از پریشانی و نارضایتی، پیراسته می‌سازد و روحیه برادری و همگرایی را در میان آنان به وجود می‌آورد. ازاین رو، هنگامی که «هشام بن حکم» از امام صادق علیه‌السلام فلسفه روزه را می‌پرسد، حضرت می‌فرماید:
به راستی خداوند روزه را واجب کرد، تا به وسیله آن بین تهیدستان و ثروتمندان برابری ایجاد کنند و این برای آن است که ثروتمندان که هرگز درد گرسنگی و فقر را احساس نکرده‌اند، به فقیران رحم آورند زیرا اغنیا، هرگاه (خوردنی و آشامیدنی) را اراده نموده‌اند (و هوس هر نوع مأکولات و مشروبات کردند) برایشان میسر است.
ج) اثر بهداشتی ودرمانی
روزه تمام دستگاه های بدن را از خستگی مدام رها می‌سازد، عمر را طولانی می‌کند، به جسم نشاط تازه‌ای می‌بخشد و آدمی را از کسالت و سستی درمی‌آورد، از بیماری و دردها آزاد می‌سازد و چاقی زیاد را از بین می‌برد.[2]
[1] . تفسیرنور،ج1 ، صفحه82 و283.
[2] . تفسیر فخررازی، ج15،ص68.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه