أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ
چند روز معدودي را (بايد روزه بداريد) و كساني كه از شما بيمار يا مسافر باشند روزهاي ديگري را (بجاي آن روزه بگيرند) و بر كساني كه قدرت انجام آن را ندارند (همچون بيماران مزمن و پيرمردان و پيره زنان) لازم است كفاره بدهند، مسكيني را اطعام كنند، و كسي كه كار خير را پذيرا شود براي او بهتر است، و روزه داشتن براي شما بهتر است اگر بدانيد.
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: روزه سرچشمه تقوی
فلسفه انسان سازی روزه را خدای متعال چگونه تبیین فرموده است؟
روزه عامل مؤثرى است براى پرورش روحِ تقوا و پرهیزگارى در تمام زمینه‌ها و همه ابعاد است.
از آنجا که انجام این عبادت با محرومیت از لذائذ مادى و مشکلاتى ـ مخصوصاً در فصل تابستان ـ همراه است، تعبیرات مختلفى در آیه فوق به کار رفته که روح انسان را براى پذیرش این حکم آماده سازد.
نخست با خطاب «یا أَیُّهَا الَّذِیْنَ آمَنُوا»: اى مؤمنان!
آنگاه با بیان این حقیقت که روزه اختصاص به شما ندارد، بلکه در امت‌هاى پیشین نیز بوده است.
و سرانجام با بیان فلسفه آن و این که اثرات پربار این فریضه الهى صد در صد عائد خود شما مى شود، آن را یک موضوع دوست داشتنى و گوارا مى‌سازد.
در حدیثى از امام صادق علیه السلام نقل شد که: «لَذَّةُ ما فِى النِّداءِ أَزالَ تَعَبَ الْعِبادَةِ وَ الْعَناءِ»!:
لذت خطاب «یا أَیُّهَا الَّذِیْنَ آمَنُوا» آن چنان است که سختى و مشقت این عبادت را از بین برده است ![1]
روزه چه اثراتی دارد؟
الف ـ اثرات تربیتى
روزه ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى گذارد، که از همه مهم‌تر بعد اخلاقى و فلسفه تربیتى آن است.
از فوائد مهم روزه این است که: روح انسان را تلطیف، و اراده انسان را قوى، و غرائز او را تعدیل مى‌کند.
روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنین لذت جنسى چشم بپوشد، و عملاً ثابت کند او همچون حیوان، در بند اصطبل و علف نیست، او مى‌تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوس‌ها و شهوات خود مسلط گردد.
در حقیقت، بزرگ‌ترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است چون بامحدودیت‌هاى موقت به انسان مقاومت، قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مى‌بخشد و چون غرائز سرکش را کنترل مى‌کند، بر قلب انسان نور و صفا مى‌پاشد.
خلاصه، روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى‌دهد، جمله لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون: باشد پرهیزگار شوید اشاره به همه این حقایق است
ب ـ اثر اجتماعى روزه
آثار اجتماعى روزه بر کسى پوشیده نیست. روزه یک درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است، با انجام این دستور مذهبى، افراد متمکن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمى‌یابند، و هم با صرفه‌جوئى در غذاى شبانه روزى خود مى‌توانند به کمک آنها بشتابند.
البته ممکن است با توصیف حال گرسنگان و محرومان، سیران را متوجه حال گرسنگان ساخت، ولى اگر این مسأله جنبه حسّى و عینى به خود بگیرد اثر دیگرى دارد.
روزه به این موضوع مهم اجتماعى رنگ حسّى مى‌دهد.
ج ـ اثر بهداشتى و درمانى روزه
در طب امروز، و همچنین طب قدیم، اثر معجزآساى امساک در درمان انواع بیمارى‌ها به ثبوت رسیده و قابل انکار نیست. کمتر طبیبى است که در نوشته‌هاى خود اشاره‌اى به این حقیقت نکرده باشد زیرا مى‌دانیم عامل بسیارى از بیمارى‌ها زیاده‌روى در خوردن غذاهاى مختلف است چون مواد اضافى جذب نشده به صورت چربى‌هاى مزاحم در نقاط مختلف بدن، یا چربى و قند اضافى در خون باقى مى‌ماند، این مواد اضافى در لابلاى عضلات بدن در واقع لجن‌زارهاى متعفنى براى پرورش انواع میکروب‌هاى بیمارى‌هاى عفونى است و در این حال، بهترین راه براى مبارزه با این بیمارى‌ها نابود کردن این لجن‌زارها از طریق امساک و روزه است!.
روزه زباله‌ها و مواد اضافى و جذب نشده بدن را مى‌سوزاند، و در واقع بدن را خانه تکانى مى‌کند.
به علاوه یک نوع استراحتِ قابل ملاحظه براى دستگاه‌هاى گوارشى و عامل مؤثرى براى سرویس کردن آنها است و با توجه به این که این دستگاه از حساس‌ترین دستگاه هاى بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول کار است، این استراحت براى آنها نهایت لزوم را دارد.[2]
[1] .مجمع البیان ، ذیل آیه مورد بحث ـ فقه القرآن قطب راوندى ، جلد ۱، صفحه ۷۲ (کتابخانه آیة اللّه مرعشى نجفى) ـ تفسیر صافى ، جلد ۱، صفحه ۲۱۸ (مکتبة الصدر).
[2] . تفسیر نمونه ،ج۱، صص ۷۰۳-۷۰۴ و صص ۷۰۸-۷۱۲
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه