لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
نيكوكارى آن نيست كه روى خود را به سوى مشرق و [يا] مغرب بگردانيد بلكه نيكى آن است كه كسى به خدا و روز بازپسين و فرشتگان و كتاب [آسمانى] و پيامبران ايمان آورد و مال [خود] را با وجود دوست داشتنش به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راهماندگان و گدايان و در [راه آزاد كردن] بندگان بدهد و نماز را برپاى دارد و زكات را بدهد و آنان كه چون عهد بندند به عهد خود وفادارانند و در سختى و زيان و به هنگام جنگ شكيبايانند آنانند كسانى كه راست گفته اند و آنان همان پرهيزگارانند
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع. اصل نیکی‌ها
آیه مزبور در ناحیه ایمان، اخلاق و عمل به کدام اصول نیکی‌ها اشاره دارد؟
ﺁیه مورد نظر ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﻧﻴﻜﻴﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺍیمان، اخلاق و عمل ضمن بیان شش عنوان می‌پردازد:
ﻧﺨست: ﭘﺎﻳﻪ ﻫﻤﻪ نیکی‌ها ﻭ ﺧﻮبی‌ها، ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺒﺪء ﻭ ﻣﻌﺎﺩ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﺍﻟﻬﻰ، ﻭ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻛﻪ ﻣﺎﻣﻮﺭ ﺍﺑﻠﺎﻍ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﻯ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻭ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺑﻠﺎﻍ ﺍﻳﻦ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ، ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺻﻮﻟﻰ ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪﻯ ﺑﺮﺍﻯ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﻯ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎﻯ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺻﺎﻟﺢ ﺍﺳﺖ.
ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻭ ﺍﻳﺜﺎﺭ ﻭ بخشش‌های ﻣﺎﻟﻰ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ:
«ﻣﺎﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻠﺎﻗﻪﺍﻯ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺎﻭﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﻳﺘﻴﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﻭﺍﻣﺎﻧﺪﮔﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺳﺎﺋﻠﺎﻥ ﻭ ﺑﺮﺩﮔﺎﻥ ﻣﻰ ﺩﻫﻨﺪ؛ ﻭَ ﺁﺗَﻰ ﺍﻟْﻤﺎﻝَ ﻋَﻠﻰ ﺣُﺒِّﻪِ ﺫَﻭِﻯ ﺍﻟْﻘُﺮْﺑﻰ ﻭَ ﺍﻟْﻴَﺘﺎﻣﻰ ﻭَ ﺍﻟْﻤَﺴﺎﻛِﻴﻦَ ﻭَ ﺍﺑْﻦَ ﺍﻟﺴَّﺒِﻴﻞِ ﻭَ ﺍﻟﺴَّﺎﺋِﻠِﻴﻦَ ﻭَ ﻓِﻰ ﺍﻟﺮِّﻗﺎﺏِ».
ﺑﺪﻭﻥ ﺷﻚ ﮔﺬﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﻣﺎﻝ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﻯ ﻫﻤﻪ ﻛﺲ ﻛﺎﺭ ﺁﺳﺎﻧﻰ ﻧﻴﺴﺖ، ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻳﺜﺎﺭ ﺑﺮﺳﺪ، ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﺣﺐ ﺁﻥ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺩﻟﻬﺎﺳﺖ، ﻭ ﺗﻌﺒﻴﺮ «ﻋﻠﻰ ﺣﺒﻪ» ﻧﻴﺰ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺩﻝ ﺑﺮﺍﻯ ﺭﺿﺎﻯ ﺧﺪﺍ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ.
ﺳﻮﻣﻴﻦ ﺍﺻﻞ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ نیکی‌ها ﺭﺍ ﺑﺮ ﭘﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻰﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ:«ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺮﭘﺎ ﻣﻰ ﺩﺍﺭﻧﺪ» «ﻭَ ﺃَﻗﺎمَ ﺍﻟﺼَّﻠﺎﺓَ».
ﻧﻤﺎﺯﻯ ﻛﻪ ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﺮﺍﺋﻂ ﻭ ﺣﺪﻭﺩﺵ، ﻭ ﺑﺎ ﺍﺧﻠﺎﺹ ﻭ ﺧﻀﻮﻉ، ﺍﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮﺩ، ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﮔﻨﺎﻩ ﺑﺎﺯ ﻣﻰﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺧﻴﺮ ﻭ ﺳﻌﺎﺩﺗﻰ ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﻰﻛﻨﺪ.
ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺩﺍء ﺯﻛﺎﺕ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺍﺟﺐ ﻣﺎﻟﻰ ﺫﻛﺮ ﻛﺮﺩﻩ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ:
ﺁﻧﻬﺎ ﺯﻛﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﻰ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ «ﻭَ ﺁﺗَﻰ ﺍﻟﺰَّﻛﺎﺓَ».
ﺑﺴﻴﺎﺭﻧﺪ ﺍﻓﺮﺍﺩﻯ ﻛﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻩﺍﻯ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻤﻨﺪﺍﻥ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﺩﺍء ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺍﺟﺐ ﺳﻬﻞ ﺍﻧﮕﺎﺭ ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻭ ﺑﻪ ﻋﻜﺲ ﮔﺮﻭﻫﻰ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺍﺩﺍﻯ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺍﺟﺐ ﺑﻪ ﻫﻴﭽﮕﻮﻧﻪ ﻛﻤﻚ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺗﻦ ﺩﺭ ﻧﻤﻰﺩﻫﻨﺪ، ﺣﺘﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺣﺘﻰ ﻳﻚ ﺩﻳﻨﺎﺭ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺪﻫﻨﺪ، ﺁﻳﻪ ﻓﻮﻕ ﺑﺎ ﺫﻛﺮ«ﺍﻧﻔﺎﻕ ﻣﺴﺘﺤﺐّ ﻭ ﺍﻳﺜﺎﺭﮔﺮﻯ» ﺍﺯ ﻳﻚ ﺳﻮ، ﻭ «ﺍﺩﺍﻯ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺍﺟﺐ» ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺩﻳﮕﺮ، ﺍﻳﻦ ﻫﺮ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺻﻒ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎﺭﺍﻥ ﻭﺍﻗﻌﻰ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﻰﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﻛﺴﻰ ﻣﻰﺩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺍﻧﺠﺎم ﻭﻇﻴﻔﻪ ﻛﻨﺪ.
ﻭ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ انفاق‌های ﻣﺴﺘﺤﺐّ ﻛﻠﻤﻪ ﻋَﻠﻰ ﺣُﺒِّﻪِ (ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺛﺮﻭﺕ ﻣﺤﺒﻮﺏ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﺖ) ﺭﺍ ﺫﻛﺮ ﻣﻰﻛﻨﺪ، ﻭﻟﻰ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺯﻛﺎﺕ ﻭﺍﺟﺐ ﻧﻪ، ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﺍﺩﺍﻯ ﺣﻘﻮﻕ ﻭﺍﺟﺐ ﻣﺎﻟﻰ ﻳﻚ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺍﻟﻬﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺻﻮﻟﺎ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﺍﻥ- ﻃﺒﻖ ﻣﻨﻄﻖ ﺍﺳﻠﺎم- ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﻴﻨﻰ ﺷﺮﻳﻜﻨﺪ، ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﻣﺎﻝ ﺷﺮﻳﻚ ﻧﻴﺎﺯﻯ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ.
ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﻭﻳﮋﮔﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻭﻓﺎﻯ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﻣﻰﺷﻤﺮﺩ ﻭ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ: ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﻛﻪ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻣﻰﺑﻨﺪﻧﺪ ﻭﻓﺎ ﻣﻰﻛﻨﻨﺪ «ﻭَ ﺍﻟْﻤُﻮﻓُﻮﻥَ ﺑِﻌَﻬْﺪِﻫِﻢْ ﺇِﺫﺍ ﻋﺎﻫَﺪُﻭﺍ».
ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺭﺷﺘﻪ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺭﺍ ﭘﺎﺭﻩ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻭ ﺯﻳﺮﺑﻨﺎﻯ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺭﺍ ﺳﺴﺖ ﻣﻰﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺮﻙ ﻭﻓﺎﻯ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ ﺍﺳﺖ.
آخرین برنامه این گروه نیکوکار صبر و استقامت در برابر سختی‌ها و حوادث روزگار است.
ﺁﻳﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪﻯ ﻭ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﺷﺶ ﺻﻔﺖ ﻋﺎﻟﻰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ: ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻛﺴﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺭﺍﺳﺖ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎﺭﺍﻧﻨﺪ «ﺃُﻭﻟﺌِﻚَ ﺍﻟَّﺬِﻳﻦَ ﺻَﺪَﻗُﻮﺍ ﻭَ ﺃُﻭﻟﺌِﻚَ ﻫُﻢُ ﺍﻟْﻤُﺘَّﻘُﻮﻥَ».
ﺭﺍﺳﺘﮕﻮﻳﻰ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺭﻭﺷﻦ ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﻫﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻧﺸﺎﻥ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺍﺳﺖ، ﻭ ﺗﻘﻮﺍ ﻭ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎﺭﻳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻰﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ«ﺍﻟﻠَّﻪ» ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﻭ ﻛﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﻧﺠﺎم ﻣﻰﺩﻫﻨﺪ.
ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺷﺶ ﺻﻔﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ فوق، هم شامل اصول اعتقادی، اخلاقی و هم برنامه‌های عملی است.[1]
[1]. تفسیر نمونه،ج ۱، ص ۶۷۵ تا ۶۷۹.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه