وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ
و هنگامي كه به آنها گفته شود از آنچه خدا نازل كرده است پيروي كنيد، ميگويند: بلكه ما از آنچه پدران خود را بر آن يافتيم پيروي مينمائيم، آيا نه اين است كه پدران آنها چيزي نميفهميدند و هدايت نيافتند؟!
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع. پیروی مذموم و ممدوح
سوال. در چه صورتی پیروی از پیشینیان تقلید کورکوانه محسوب می‌شود؟
قرﺁﻥ ﻣﺠﻴﺪ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻭ ﺗﻌﺼﺐ ﻛﻮﺭﻛﻮﺭﺍﻧﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﺎﻛﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﺪﻳﺪﺍ ﻣﺬﻣﺖ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﭼﺸﻢ ﻭ ﮔﻮﺵ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺯ ﭘﺪﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﻛﻨﺪ را ﻛﺎﻣﻠﺎ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﺪ.
ﺍﺻﻮﻟﺎ ﭘﻴﺮﻭﻯ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎﻥ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ این صورت ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻓﻜﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺴﺖ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪﺍﻯ ﺟﺰ ﻋﻘﺒﮕﺮﺩ ﻭ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ، ﭼﺮﺍ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﺎ نسل‌های ﺑﻌﺪ ﺍﺯ نسل‌های ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪﺗﺮ ﻭ ﺁﮔﺎه‌ترﻧﺪ.
ﻭﻟﻰ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﻓﻜﺮ ﺟﺎﻫﻠﻰ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ملت‌ها ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻰﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻴﺎﻛﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻮﻥ «ﺑﺖ» ﻣﻰﭘﺮﺳﺘﻨﺪ، ﻳﻚ ﻣﺸﺖ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺳﻨﻦ ﺧﺮﺍﻓﻰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻳﻨﻜﻪ «ﺁﺛﺎﺭ ﭘﻴﺸﻴﻨﻴﺎﻥ» ﺍﺳﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﭼﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺍ ﻣﻰﭘﺬﻳﺮﻧﺪ، ﻭ ﻟﻔﺎﻓﻪﻫﺎﻯ ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩﺍﻯ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺣﻔﻆ ﻣﻠﻴﺖ ﻭ ﺍﺳﻨﺎﺩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ ﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻰﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪ.
ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﻓﻜﺮ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﺍﺯ ﻧﺴﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ.
ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺎﻧﻌﻰ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ نسل‌های ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺳﻨﻦ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻨﺪ، ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﻭ ﻣﻨﻄﻖ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍم ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﻭ ﻣﻮﻫﻮم ﻭ ﺑﻰﺍﺳﺎﺱ ﺍﺳﺖ ﺩﻭﺭ ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ، ﭼﻪ ﻛﺎﺭﻯ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﻬﺘﺮ؟ ﻭ ﺍﻳﻦﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺎﺩﻯ ﺩﺭ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺳﻨﻦ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻧﺎم ﺣﻔﻆ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻣﻠﻰ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻰ ﺍﺳﺖ، ﺍﻣﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻭ ﻛﻮﺭﻛﻮﺭﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﻴﺰﻯ ﺟﺰ ﺧﺮﺍﻓﻪ ﭘﺮﺳﺘﻰ ﻭ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﻭ ﺣﻤﺎﻗﺖ ﻧﻴﺴﺖ.[1]
دين استوار بر علم و تحقيق چنين فتوا مي‌دهد كه بشارت الهي بهره كسي است كه:
اولاً: اهل پژوهش روشمندانه باشد.
ثانيا:ً تا نيل به نتيجه از كوشش جدا نشود.
ثالثاً: اقتدار حق‌شناسي و حق‌پذيري را حفظ كند.[2]
در جامعه کنونی بسیاری از مردم به دلیل جهل و عدم توکل بر خدایی که قادر و تواناست، برای حل مشکلات خود گاه به امور خرافی همچون رمالی، طلسم و… روی می‌آورند. در حالی که در نقطه مقابل این امر دین مبین اسلام تفکر یک ساعت را بالاتر از هفتاد سال عبادت می‌داند و مومنین را به تفکر و کسب علم دعوت می‌کند، و از آنها دعوت می‌کند در پیشبرد کارهای خود از اسباب عالم کمک گرفته و به مسبب الاسباب اعتماد کنند.
[1] . تفسیرنمونه ج1، ص653.
[2] . تفسیر تسنیم ج8ص315.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه