وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
برای هر گروهی قبله ای است که خدا گرداننده روی آن گروه به آن قبله است؛ پس [درباره قبله، نزاع و کشمکش نکنید و به جای بحث و گفتگو] به جانب نیکی ها و کارهای خیر پیشی جویید. خدا همه شما را هر جا که باشید [به صحرای محشر] می آورد؛ مسلماً خدا بر هر کاری تواناست.
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: سرعت و سبقت گرفتن در كارهاي نيك
الف ولام در «الخیرات» به چه نکته‌ای اشاره دارد و آیا در راه خير تزاحمی وجود دارد؟
«الخيرات» به صورت جمع با الف ولام، به اين نكته اشاره دارد كه راه‌هاي خير فراوان است. راه خير براي هر كسي در هركسوت و پيشه‌اي باز است، اگرچه براي همه يكسان نيست.
مسلمان بايد در راه خير استباق كند؛ يعني نه تنها آن را شناسايي كند و سالك آن شود، بلكه در پيمودن آن سرعت بگيرد: «وَ سَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ»[1]
و افزون بر آن، بايد در كارهاي خير از ديگران پيشي بگيرد، تا آن خيرات، مانند مغفرت، فضيلت، عدالت و تقوايي كه به عنوان سَبَق و سُبقه و جايزه به برندگان داده مي‌شود نصيب او گردد. آن سرعت نيز زمينه سبقت است، زيرا كسي پيشي خواهد گرفت كه سرعت بگيرد. البته سرعت و سبقت‌گيري در اين راه، با صدمه و آسيب همراه نيست زيرا در مسائل معنوي، هيچ تزاحمي بين سالكان نيست. در امور مادي بايد به آرامي و با دقت حركت كرد، زيرا راهزن‌هاي دروني و بيروني به صورت همراهان سوء در آن فراوان است؛ اما راهي كه سالكان آن، پيامبران، صدّيقان، شهدا و صالحان‌اند تزاحمي بين روندگان آن نيست: «وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا»[2]
سخن مردان الهي اين است كه «َلَا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا»[3]
؛ يعني اوصاف بهشتيان را مي‌طلبند: «وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ»[4]
چنين همراهاني رفيقان خوبي هستند كه نه تنها معارض يكديگر نيستند، بلكه آن كه پيشي گرفته، توفيق ديگران را در پيمودن راه راست از خداوند مي‌خواهد و كسي كه در دنباله راه است براي پيشي گيرندگان مغفرت مي‌طلبد: «رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ»[5]
، ازاين‌رو در راه خير هيچ‌گونه تزاحمي بين پويندگان نيست و همه راهيان آن تا ميسور است سرعت مي‌گيرند. تنها در اوايل اين راه، شيطان براي رهزني كمين كرده است: «لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ»[6]
كه با پشت سر گذاشتن عقبه شيطنت، راه پيش روي انسان، تا آنجا كه چشم مي‌بيند باز است، از اين رو خداي سبحان فرمان سرعت مي‌دهد: وَ سَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ اگر كسي سرعت نگرفت نمي‌تواند سبقت بگيرد.
سبقت گرفتن در فضايل نه تنها مذموم نيست، بلكه ممدوح است، زيرا سبقت در فروتني مثلاً، انسان متواضع را خاكسارتر مي‌كند. چنين سبقتي هم خودْ محبوب است و هم سبب محبوبيت سبقت‌گيرنده نزد ديگران است. سبقتِ ناپسند و مذموم آن است كه سبب كبر شود يا بر كبر انسان بيفزايد.[7]
[1] . سوره آل‌عمران، آیه 133.
[2] . سوره نساء، ایه 69.
[3] . سوره حشر، آیه 10.
[4] . سوره حجر، آیه 47.
[5] . سوره حشر، آیه 10.
[6] . سوره اعراف، آیه 16.
[7] . تفسیرتسنیم جلد7،ص۴۵۹.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه