سوره بقره / آیه 77

موضوع: علم خدای تعالی

خداوند این پندار باطل یهود مبنی بر اینکه تنها خداوند را عالم بر ظواهر میدانستند چگونه پاسخ می‌دهد؟

سخن  یهود  ﺍﻳﻦ بود  ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻱ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺁﺷﻜﺎﺭ ﺍﺳﺖ میداند ، ﻭ ﺍﺯ ﻧﻬﺎﻧﻴ‌‌‌‌‌‌‌‌ﻬﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺪﺍرد، ﻭ به باطن ﺍﻣﻮﺭ ﻋﻠﻤﻲ ندارد، ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺩﺭﺟﻪ ﺟﻬﻞ ﺍﺳﺖ.

ﻟﺬﺍ ﺧﺪﺍﻱ ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﻪ: «أَوَلَا يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعْلِنُونَ »ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻏﻠﻄﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﺩ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﭼﻮﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻋﻠﻢ- ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻇﻮﺍﻫﺮ ﺍﻣﻮﺭ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ، ﻭ ﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﺁﻥ،- ﻋﻠﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻟﺎﺧﺮﻩ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺑﻪ ﺣﺲ ﻣﻴﺸﻮﺩ، ﻭ ﺣﺲ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺑﺪﻥ ﻣﺎﺩﻱ ﺩﺍﺭﺩ، ﺑﺪﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺁﻟﺎﺕ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺍﺣﺴﺎﺱ، ﺍﺯ ﭼﺸﻢ، ﻭ ﮔﻮﺵ، ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ، ﻭ ﺑﺎﺯ ﺑﺪﻳﻦ ﻛﻪ ﻣﻘﻴﺪ ﺑﻪ ﻗﻴﻮﺩ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﻜﺎﻥ، ﻭ ﺧﻮﺩ ﻣﻮﻟﻮﺩ ﻋﻠﻞ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﺩﻱ ﺑﺎﺷﺪ، ﻭ ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﺼﻨﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﺻﺎﻧﻊ ﻋﺎﻟﻢ.

 ﺑﻨﻲ‌ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺧﺪﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺍﺣﻜﺎم ﻣﺎﺩﻩ ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ، ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻮﺟﻮﺩﻱ ﻓﻌﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﺎﺩﻩ ﻣﻲﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻨﺪ، ﭼﻴﺰﻱ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ ﻣﻮﺟﻮﺩﻱ ﻛﻪ ﻗﺎﻫﺮ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﺍﻣﺎ ﻋﻴﻨﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻋﻠﺖ ﻣﺎﺩﻱ، ﻭ ﻗﺎﻫﺮ ﺑﺮ ﻣﻌﻠﻮﻝ ﻣﺎﺩﻱ.

ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﻓﻜﺮ، ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺑﻪ ﻳﻬﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﺍﻫﻞ ﻣﻠﺖ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻢ ﻛﻪ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎﺩﻩ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻭ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺧﺪﺍﻱ ﺳﺒﺤﺎﻥ ﺣﻜﻤﻲ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ، ﻣﮕﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺣﻜﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎﺩﻳﺎﺕ، ﻭ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺍﻭﺻﺎﻑ ﻣﺎﺩﻳﺎﺕ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ، ﺍﮔﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺪﺍ ﺣﻴﺎﺕ، ﻭ ﻋﻠﻢ، ﻭ ﻗﺪﺭﺕ، ﻭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ، ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ، ﻭ ﻗﻀﺎء، ﻭ ﺣﻜﻢ، ﻭ ﺗﺪﺑﻴﺮ، ﺍﻣﺮ ﻭ ﺍﺑﺮﺍم ﻗﻀﺎء، ﻭ ﺍﺣﻜﺎﻣﻲ ﺩﻳﮕﺮ، ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ، ﺁﻥ ﺣﻴﺎﺕ ﻭ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺍﻭﺻﺎﻓﻲ ﺭﺍ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻣﺎﺩﻱ ﻗﺎﺋﻠﻨﺪ، ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﻲ ﺩﺭﻣﺎﻥ، ﻛﻪ ﻧﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﺧﺪﺍ ﺩﺭﻣﺎﻧﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ، ﻭ ﻧﻪ ﺍﻧﺬﺍﺭ ﺍﻧﺒﻴﺎء، « ﻭَ ﻣﺎ ﺗُﻐْﻨِﻰ ﺍﻟْﺂﻳﺎﺕُ ﻭَ ﺍﻟﻨُّﺬُﺭُ ﻋَﻦْ ﻗَﻮْمٍ ﻟﺎ ﻳُﺆْﻣِﻨُﻮﻥَ».[1][2]

[1] . تفسیر المیزان، ج۱ ، ص ۳۲۳

[2] . سوره یونس/ ۱۰۱

مؤسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی