وَظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
و بر شما ابر را سايه گستر كرديم و بر شما گزانگبين و بلدرچين فرو فرستاديم [و گفتيم] از خوراكيهاى پاكيزه اى كه به شما روزى داده ايم بخوريد و[لى آنان] بر ما ستم نكردند بلكه بر خويشتن ستم روا مى داشتند
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
تجزیه
وَ: حرف عطف، مبنی، غیر عامل
ظَلَّلْنَا : فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مزید باب «تفعیل» از ریشه «ظَلَّ»، ناسالم، مضاعف، مبنی، متعددی، معلوم، متصرف
عَلَيْ : حرف جر، مبنی، عامل، مختص اسم
كُمُ: ضمیر متصل مجروری، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیرمتصرف
الْغَمَامَ : ال: تعریف عهد خارجی، غیر عامل، مختص اسم غَمَامَ : اسم ثلاثی مجرد و بنابر قولی ثلاثی مزید، مفرد، مذکر، از ماده «غَمّ»، ناسالم، مضاعف، معرفه جامد، منصرف و متصرف
وَ: حرف عطف، مبنی، غیر عامل
أَنْزَلْنَا : فعل ماضی، متکلم معر الغیر، ثلاثی مزید باب افعال از ریشه «نَزَلَ»، صحیح، سالم، مبنی، متعددی، معلوم، متصرف
عَلَيْ : حرف جر، مبنی، عامل، مختص اسم
كُمُ: ضمیر متصل مجروری، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیرمتصرف
الْمَنَّ : ال: تعریف عهد خارجی، مبنی، غیرعامل، مختص اسم، مَنَّ: اسم ثلاثی مجرد، مفرد، مذکر، از ریشه «مَنّ»، ناسالم، مضاعف، معرفه، معرب، جامد، منصرف و متصرف
وَ: حرف عطف، مبنی، غیر عامل
السَّلْوَى: ال: تعریف عهد خارجی، مبنی، غیرعامل، مختص اسم، سَلوی: اسم ثلاثی مزید، مفرد، مذکر، از ریشه «سَلَوَ»، ناسالم، معتل، ناقص واوی، معرفه به ال، معرب، جامد، منصرف و متصرف
كُلُوا: فعل امر، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مجرد، از ریشه «أَکَلَ»، ناسالم، مهموز الفاء، مبنی، متعددی، معلوم، متصرف، در اصل «أُؤکُلوُا» بوده که قاعده تخفیف حذفی همزه در آن پیاده شده و همزه آن حذف شده است.
مِنْ : حرف جر، مبنی، عامل، مختص اسم
طَيِّبَاتِ: اسم ثلاثی مزید، جمع مؤنث سالم، از ریشه «طَیِّب»، ناسالم، معتل اجوف یایی، معرفه به اضافه، معرب، مشتق، صفت مشبهه، منصرف، متصرف، در اصل «طَیوب» بوده که «واو» به «یاء» تبدیل و در «یاء» دیگر ادغام گردیده است.
مَا : اسم موصول عام، مبنی، معرفه، جامد، غیرمتصرف
رَزَقْنَا : فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مجرد، از ریشه «رَزَقَ»، صحیح، سالم، مبنی، متعددی، معلوم، متصرف
كُمْ : ضمیر متصل منصوبی، جمع مذکر مخاطب، مبنی، معرفه، جامد، غیرمتصرف
وَ: حرف عطف، مبنی، غیر عامل
مَا : حرف نفی، مبنی، غیرعامل، مختص فعل
ظَلَمُوا: فعل ماضی، جمع مذکر غائب، ثلاثی مجرد، از ریشه «ظَلَمَ»، صحیح، سالم، مبنی، متعددی، معلوم، متصرف
نَا : ضمیر متصل منصوبی، متکلم مع الغیر، مبنی، معرفه، جامد، غیرمتصرف
وَ : حرف عطف، مبنی، غیر عامل
لَكِنْ: مخففه از ثقیله، از حروف استدراک، مبنی، غیرعامل
كَانُوا : فعل ماضی، جمع مذکر غائب، از ریشه «کَوَنَ»، معتل، اجوف «واوی»، مبنی، لازم، معلوم، متصرف
أَنْفُسَ : اسم ثلاثی مزید، جمع مکسر قله، مؤنث مجازی، از ریشه «نَفس»، سالم، معرفه به اضافه، معرب، جامد، منصرف و متصرف
هُمْ : ضمیر متصل مجروری، جمع مذکر غائب، مبنی، معرفه، جامد، غیرمتصرف
يَظْلِمُونَ: فعل مضارع، جمع مذکر غائب، ثلاثی مجرد، از ریشه «ظَلَمَ»، صحیح، سالم، معرب، متعددی، معلوم، متصرف
ترکیب
وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.
ظَلَّلْنَا : فعل ماضی، مبنی بر سکون، ضمیر متصل «نا»، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
عَلَيْ : حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد.
كُمُ : ضمیر متصل مجروری، مبنی بر سکون، محلاً مجرور به حرف جر «علی»
عَلَيْكُمُ : جار و مجرور، متعلق به «ظَلَّلْنَا»
الْغَمَامَ : مفعول به، منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری
وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.
أَنْزَلْنَا : فعل ماضی، مبنی بر سکون، ضمیر متصل «نا»، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
عَلَيْ : حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد.
كُمُ : ضمیر متصل مجروری، مبنی بر سکون، محلاً مجرور به حرف جر «علی»
عَلَيْكُمُ : جار و مجرور، متعلق به «أَنْزَلْنَا»
الْمَنَّ : مفعول به، منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری
وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.
السَّلْوَى: عطف به «الْمَنَّ»، منصوب بنابر تبعیت، علامت نصب فتحه مقدر
كُلُوا: فعل امر، مبنی بر حذف نون، ضمیر متصل «واو»، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
مِنْ: حرف جر، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد.
طَيِّبَاتِ : اسم مجرور به حرف جر«مِن»، علامت جر کسره ظاهری
مَا : اسم موصول عام یا نکره موصوفه، مبنی بر سکون، محلاً مجرور، مضاف الیه
رَزَقْنَا : فعل ماضی، از افعال دو مفعولی، مبنی بر سکون، ضمیر متصل «نا» مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
كُمْ : ضمیر متصل منصوبی، مبنی بر سکون، محلاً منصوب، مفعول به اول، مفعول به دوم آن ضمیر متصل محذوف «ه» است که در تقدیر «رَزَقناکموهُ» می باشد و محلاً منصوب.
وَ : حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.
مَا : حرف نفی، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد.
ظَلَمُوا : فعل ماضی، مبنی بر ضم، ضمیر متصل «واو»، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
نَا : ضمیر متصل منصوبی، مبنی بر سکون، محلاً منصوب، مفعول به
وَ : حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.
لَكِنْ : حرف استدراک، مبنی بر سکون، محلی از اعراب ندارد.
كَانُوا : فعل ماضی، از افعال ناقصه، مبنی بر ضم، ضمیر متصل «واو»، مبنی، محلاً مرفوع، اسم «کانوا»
أَنْفُسَ : مفعول به مقدم برای «یظلمون»، منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری
هُمْ : ضمیر متصل مجروری، مبنی بر سکون، محلاً مجرور، مضاف الیه
يَظْلِمُونَ : فعل مضارع مرفوع، علامت رفع ثبوت «نون»، ضمیر متصل «واو»، مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
اعراب جملات آیه
- ظَلَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْغَمَامَ ؛ جمله فعلیه، عطف به «بَعَثنَاکُم» محلاً مجرور
- أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى : جمله فعلیه، عطف به «ظَلَّلْنَا»، محلاً مجرور بنابر تبعیت
- كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ : جمله فعلیه، مستأنفه، محلی از اعراب ندارد.
- رَزَقْنَاكُمْ : جمله فعلیه، صله، محلی از اعراب ندارد.
- مَا ظَلَمُونَا : جمله فعلیه، عطف بر «رَزَقْنَاكُمْ» محلی از اعراب ندارد بنابر تبعیت.
- يَظْلِمُونَ : جمله فعلیه، محلاً منصوب، خبر «کانوا»
سؤال: چرا در آیه شریفه فرموده «وَأَنْزَلْنَا عَلَيْكُمُ» در حالی که ظاهر «انزال» به معنی فروفرستادن است؟
تفسیر نمونه سه احتمال برای «انزلنا» آورده:
- مراد نزول مقامی است؛ یعنی نعمتی که از یک مقام برتر به یک مقام پایین‌تر داده می‌شود.
- به معنای مهمانی کردن است؛ چون که بعضاً «انزال» به معنای پذیرایی کردن است.
- چون این نعمت‌ها از طرف بالا به سوی آنها می‌آمد لذا از اعطای آنها به بنی اسرائیل به «انزلنا» تعبیر فرموده است.
نکته بلاغی:
از مجموع نفی «مَا ظَلَمُونَا» و اثبات «كَانُوا يَظْلِمُونَ» و همچنین تقدم مفعول به بر «أَنْفُسَهُمْ» بر «يَظْلِمُونَ» حصر بازگشت ظلم به خود ظالمان افاده می‌شود.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه