سوره بقره / آیه 53

تجزیه

وَ: حرف عطف، مبنی، غیرعامل

إِذْ : اسم زمان،، مبنی، جامد، معرفه به اضافه، غیر متصرف

آتَيْنَا : فعل ماضی، متکلم مع الغیر، ثلاثی مزید باب افعال، ریشه (أتی) معتل، ناسالم(مصدر الفأ، ناقص یایی) مبنی،متعدی، معلوم، متصرف(أءتینا که دو همزه اولی متحرک برای ساکن تخفیف قلبی صورت گرفته و تبدیل به الف مدی شده)

مُوسَى : اسم ثلاثی مزید، مفرد مذکر، معرفه، معرب، جامد، غیر متصرف(علم و عجم) متصرف

الْكِتَابَ : ال عهد ذهنی، مبنی، غیر عامل، مختص اسم

کِتابَ : اسم ثلاثی مزید، مصدر، مفرد مذکر، از ماده کتب، سالم، معرفه به ال، معرب، جامد، منصرف، متصرف

وَ: حرف عطف، مبنی، غیر عامل

الْفُرْقَانَ : ال عهد ذهنی، مبنی، غیر عامل، مختص اسم

فُرْقَانَ : اسم ثلاثی مزید، مصدر سماعی، مفرد مذکر ماده(فرق) سالم، معرفه به ال، معرب، جامد، منصرف، غیر متصرف

لَعَلَّ : از حروف مشبهه بالفعل برای ترّجی، مبنی، عامل

كُمْ : ضمیر متصل منصوبی، جمع مذکر مخاطب،مبنی، معرفه، جامد، غیر متصرف

تَهْتَدُونَ : فعل مضارع، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مزید باب افتعال، ریشه (هدی)
در اصل تهتدیون بوده که یاء متحرک ماقبل صحیح و ساکن بعد از سلب حرکت خود، حرکتی را به ماقبل داده و (تهتدیون) شده که د. حرف ساکنکنار هم حرف یاء حذف شده و تهتدون می‌شود

ترکیب

وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد.

إِذْ : مفعول به برای أذکروا به قدر محلا منصوب

آتَيْنَا : ضمیر ماضی و مبنی بر سکون، ضمیر متصل (نا) مبنی و محلا مرفوع، فاعل از افعال دو مفعولی

مُوسَى : مفعول به اول و تقدیرا منصوب

الْكِتَابَ : مفعول به دوم منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری

وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد

الْفُرْقَانَ : معطوف به کتاب و بنا بر تبعیت منصوب، علامت نصب فتحه ظاهری

لَعَلَّ : از حروف مشبهه بالفعل، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد

كُمْ : ضمیر متصل کم، مبنی‌بر سکون و محلا منصوب، اسم لَعَّلَ

تَهْتَدُونَ : فعل مضارع، مرفوع، ثبوت نون، ضمیر متصل واو، مبنی، و محلا مرفوع، فاعل
تهتدون : خبر لَعَّلَ و محلا مرفوع

اعراب جملات آیه 53

وَإِذْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ : عطف به آیات قبل و محلی از اعراب ندارد
آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ : جمله فعلیه، مضاف الیه برای إذا م محلا مجرور
لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ : جمله اسمیه، مستانفه و محلی از اعراب ندارد
تَهْتَدُونَ : جمله فعلیه، خبر لعل و محلا مرفوع

سؤال: فرقان به چه کتابی گفته می شود و علت نامگذاری قرآن به فرقان برای چیست؟

فرقان به کتابی می‌گویند که بین حق و باطل فرق بگذارد . حتی به سایر کتاب‌های آسمانی غیر از قرآن، فرقان می‌گویند و علت نامگذاری قرآن به فرقان به چند وجه است:

الف) به خاطر اینکه نزول قرآن در مدت زمان متفرقه بوده است.

ب) به خاطر جدا بودن  سوره های قرآن توسط «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ».

ج) به جهت افتراق قرآن از سایر معجزات که این معجزه تا قیامت باقی است.

د) برای اینکه قرآن میان حق و باطل و حلال و حرام جدایی می‌افکند.[1]

نکته:

ابن حنان از امام صادق (علیه السلام) روایت میکند که فرمودند: تمامی آیات محکمات و متشابهات، قرآن است اما فرقان فقط شامل محکمات می‌شود.[2]

---

[1] .البیان،ص689.

[2] .البان، ص689 برگرفته ازالتّحغةالنظامیه فی الفروق الاصطلاحیه، ص141.

مؤسسه نورالیقین

مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی