وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ
و نماز را بر پا دارید، و زکات بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید [که نماز خواندن با جماعت محبوب خداست].
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع: خصوصیات اجتماعی و اخلاقی بنی اسرائیل
هشدار و سفارش‌های خداوند به قوم بنی‌اسرائیل چه مواردی را شامل می‌شود ؟
وَآمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقًا…..: خداوند مى‌فرماید: به آیاتى که بر پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله نازل شده ایمان بیاورید، آیاتى که هماهنگ با اوصافى است که در تورات شما آمده است.
قرآن، مصدق کتابى است که نزد شما است، یعنى بشاراتى را که تورات و پیامبران پیشین به پیروان خود دادند ـ که بعد از ما پیامبرى با چنین اوصافى ظهور خواهد کرد و کتاب آسمانیش داراى این ویژگى‌ها است ـ این پیامبر و ویژگی‌هاى قرآن کاملاً منطبق بر آن بشارات است، و با آن هماهنگى همه جانبه دارد; چرا به آن ایمان نمى‌آورید؟![1]
«وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا» فروختن آيات الهي، با نقض عهد خدا و رها كردن دين و كتمان حقايق و تفسير تورات و انجيل به ميل خويش يا ديگران، حتي اگر در برابر آن همه دنيا دريافت شود، فروش متاعي گران بها به بهايي اندك است.
«وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ….» تبه كاري سران بني اسرائيل، گذشته از كفر شخصي و كتمان حق، هم «تلبيس» بود و هم «تسويل»؛ (اغواگری) يعني هم حق را به لباس باطل مي‌پوشاندند تا كسي به آن گرايش پيدا نكند و هم باطل خود را به لباس حق مي‌آراستند تا توده اسرائيلي از آن نگريزند.[2]
«وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ» خداي سبحان بعد از ترغيب اهل كتاب به حُسن فاعلي، يعني ايمان به معارف الهي و مآثر آسماني، آنان و نيز ديگر مخاطبان را به حُسن فعلي، يعني تحكيم پيوند عملي با خدا (نماز) و توثيق ارتباط اقتصادي با مستمندان (زكات) و حفظ وحدت و شكوه امّت اسلامي در نماز جماعت و مانند آن تشويق مي‌كند.
نماز در فرهنگ وحي الهي ستون دين است؛ از اين رو از صيانت و مراقبت و سلامت آن به «اقامه» تعبير مي‌شود؛ زيرا ستون، بر پاداشتني است، نه خواندني.
مراد از اقامه نماز، بر پاداشتن و احياي نماز در جامعه و به جا آوردن حقّ نماز با رعايت همه شرايط ظاهري و باطني آن و عدم اكتفا به شكل ظاهري آن است.
امركردن اهل كتاب به اقامه نمازِ مسلمانان، نه اصل نماز كه حقيقتي مشترك، واحد و تغيير ناپذير در همه اديان است، گواه مكلف بودن كافران به فروع است، آن چنان كه ملزم به پذيرش اصول هستند .
«وَآتُوا الزَّكَاةَ» اقامه كننده نماز كه با خداي منعم ارتباط برقرار كرد و به او تقرّب جست از خلق خدا غافل نمي‌شود. لازمه اين عدم غفلت،رفع مشكلات آنان و از جمله برطرف كردن فقر و نيازهاي مادي واقتصادي با پرداخت زكات و انفاق‌هاي مالي است. كاربرد عنوان «ايتاء» و تعبير جمع در امر به پرداخت زكات، براي تذكّر به احياي اين واجب اجتماعي و مرتفع ساختن فقر عمومي در سطح جامعه است. البته مقصود اصيل از ايجاب زكات، تحصيل طهارت روح و اعتلاي جان بشري است و گرنه تأمين هزينه مستمندان به خوبي مقدور خداست.[3]
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
[1] . تفسیرنمونه، ج۱،ص۲۵۱
[2] . تفسیرتسنیم، ج۴،ص۷۱
[3] . تفسیرتسنیم، ج۴،صص۱۱۰-۱۱۱
تجزیه
وَ : حرف عطف، مبنی، غیرعامل
أَقِيمُوا : فعل امر،جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مزید، باب افعال، از ماده (قوم) معتل (اجوف واوی) مبنی، متعددی، معلوم، متصرف(دراصل (اقوِموا) بوده، کسره بر (واو)ثقیل است، آنرا به ماقبل داده و (واو) به تناسب حرکت ماقبل، قلب به (یاء) شده
الصَّلَاةَ :
ال : تعریف عهده ذهنی، مبنی، غیرعامل، مختص اسم
صلوة : اسم ثلاثی مزید، اسم مصدر باب تفعیل، مفرد مونث مجازی (ة ، در آن ناقله از مصدر است) از ماده (صلو) ناسالم، معتل(ناقص واوی) معرفه به (ال) معرب، جامد، منصرف، متصرف
وَ : حرف عطف، مبنی، غیرعامل
آتُوا: فعل امر، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مزید، باب افعال، از ماده (اتی) معتل (مهموز الفاء)، (ناقص یائی) مبنی، متعدی،معلوم، متصرف، (در اصل (اتیوا) بوده، ضمه بر (یاء) ثقیل است، پس حرکت را به ماقبل داده و (یاء) در التقاء ساکنین حذف شده است.
الزَّكَاةَ : ال: تعریف عهد ذهنی، مبنی، غیرعامل، مختص اسم
زکاة : اسم ثلاثی مزید، اسم مصدر باب تفعیل ، مفرد مونث مجازی ، از ماده (زکوه) ناسالم (مهموز الفاء) معرفه به (ال) معرب، جامد، منصرف، متصرف (در اصل زکوه) بوده، حرف عله (واو) ماقبل مفتوح، قلب به (الف) شده
وَ: حرف عطف، مبنی، غیرعامل
ارْكَعُوا : فعل امر، جمع مذکر مخاطب، ثلاثی مجرد، از ماده (رکع) صحیح، سالم، مبنی، متعددی، معلوم، متصرف
مَعَ : اسم دو حرفی، از ماده (معو) معتل (ناقص واوی) معرفه به اضافه ، مبنی، جامد، منصرف، غیرمتصرف، دائم الاضافه (در اصل (معوٌ) بوده که (واو) آن به لحاظ کثرت استعمال حذف شده
الرَّاكِعِينَ : ال: موصول اسمی، مبنی، غیرعامل، مختص اسم
راکعین: اسم ثلاثی مزید ، جمع مذکر، از ماده (رکع) سالم، معرفه به (ال) معرب، مشتق (اسم فاعل) منصرف، متصرف
ترکیب
وَ : حرف عطف، مبنی بر فتح،محلی از اعراب ندارد
أَقِيمُوا : فعل امر حاضر، مبنی بر حذف نون، ضمیر بارز و متصل (واو) مبنی محلاً مرفوع، فاعل
الصَّلَاةَ : مفعولٌ به و منصوب، علامت نصب: فتحه ظاهری
وَ : حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد
آتُوا : فعل امر حاضر، مبنی بر حذف نون، ضمیر بارز و متصل (واو) مبنی، محلاً مرفوع، فاعل
الزَّكَاةَ : مفعولٌ به و منصوب، علامت نصب : فتحه ظاهری
وَ: حرف عطف، مبنی بر فتح، محلی از اعراب ندارد
ارْكَعُوا : فعل امر حاضر، مبنی بر حذف نون، ضمیر بارز و متصل (واو) مبنی، محلاً مرفوع ، فاعل
مَعَ : ظرف مکان، مبنی برفتح، محلاً منصوب، مفعولٌ فیه
الرَّاكِعِينَ: مضاف الیه و مجرور، علامت جر : (یاء)
اعراب جملات آیه (43)
.1 اقیموا الصلوة: جمله فعلیه، عطف بر جمله (لاتلبسوا) محلی از اعراب ندارد.
.2 آتُوا الزَّكَاةَ: جمله فعلیه، عطف بر جمله (اقیموا) محلی از اعراب ندارد.
.3 ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ: جمله فعلیه، عطف بر جمله (اقیموا) محلی از اعراب ندارد.
سوال: چرا از میان ارکان نماز در این آیه، به رکوع اشاره شده؟ طبق نظر صاحب تفسیر نمونه، به خاطر آن است که نماز، یهود دارای رکوع نبود و این نماز مسلمانان است که ، رکوع در آن یکی از ارکان اصلی نماز محسوب می‌شود.
نکته بلاغی
در عبارت «ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ» از فن مجاز مرسل که یکی از فنون لاغی است استفاده شده که با آوردن جزء (رکوع) اشاره به کل (نماز) نموده است.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه