رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ
پروردگارا، دل ما را تسلیم فرمان خود گردان و فرزندان ما را نیز امتی تسلیم و رضای خود بدار، و راه پرستش و طاعت را به ما بنما و بر ما (وظیفه بندگی را) سهل و آسان‌گیر، که تویی توبه‌پذیر و مهربان.
- تفسیر و مفاهیم
- اعراب و موضوع آیات
- نکات تجویدی
موضوع. دعاهای حضرت ابراهيم و اسماعیل علیهما السلام
حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام پس از اتمام ساخت خانه خدا چه درخواست‌هایی از خداوند طلب کردند؟
۱. رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا: خدایا این عمل را از ما قبول کن
ابراﻫﻴﻢ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ علیهما السلام ﺩﺭ ﻛﻠﺎم ﺧﻮﺩ ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ: ﺧﺪﺍﻳﺎ ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﻦ، ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﺎ ﻗﺒﻮﻝ ﻛﻦ، ﺗﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎم ﺑﻨﺪﮔﻲ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺗﻮﺍﺿﻊ ﻭ ﻧﺎﻗﺎﺑﻠﻲ ﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻨﺎﻱ ﻛﻌﺒﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ، ﭘﺲ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﻛﻠﺎﻣﺸﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮﺩ، ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮ، ﻛﻪ ﺗﻮ ﺷﻨﻮﺍﻱ ﺩﻋﺎﻱ ﻣﺎ، ﻭ ﺩﺍﻧﺎﻱ ﻧﻴﺖ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻲ.[1]
آری هیچ گاه نباید بعد از اعمال عبادی مثل نماز، روزه، انفاق،حج و… به خود ببالیم که چه عمل سختی انجام دادیم یا عمل خدا را بزرگ بپنداریم.
خداوند می فرماید از ابراهیم یاد بگیرید.
حضرت زینب وقتی پیکر امام حسین علیه السلام را با آن وضع دلخراش می‌بیند، می‌گوید: خدایا این قربانی قلیل را از ما قبول کن
در واقع قبولی اعمال دارای شرایطی از جمله اخلاص، اعتقاد راسخ و…. می‌باشد
همچنین جمله « أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ » به این مسأله اشاره دارد که هنگام دعا باید از خداوند تمجید شود.
۲. رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا..: درخواست اسلام برای خود، فرزند و ذریه‌اش.
ﺍﻳﻦ ﺍﺳﻠﺎم ﻛﻪ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ، ﻏﻴﺮ ﺍﺳﻠﺎم ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ، ﻭ ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﻪ ﺫﻫﻦ ﻣﺎ ﺗﺒﺎﺩﺭ ﻣﻴﻜﻨﺪ (این اسلام عبارت است از ظاهر اعتقادات و اعمال دینی چه اینکه توأم با واقع هم باشد یا نه) ﭼﻮﻥ ﺍﺳﻠﺎم ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﺮﺍﺗﺒﻲ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻪ «ﺇِﺫْ ﻗﺎﻝَ ﻟَﻪُ ﺭَﺑُّﻪُ ﺃَﺳْﻠِﻢْ ﻗﺎﻝَ ﺃَﺳْﻠَﻤْﺖُ» ﺍﻟﺦ، ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ علیه السلام ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﺳﻠﺎم ﺑﻮﺩ، ﺑﺎﺯ ﺍﻣﺮ می‌کند ﺑﻪ ﺍﺳﻠﺎم، ﭘﺲ ﻣﺮﺍﺩ ﺑﻪ ﺍﺳﻠﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺖ، ﻏﻴﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﻠﺎﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺟﻨﺎﺏ ﺩﺍﺷﺖ، ﻭ ﻧﻈﺎﺋﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺧﺘﻠﺎﻑ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺩﺭ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ.
ﭘﺲ ﺁﻥ ﻋﺒﺎﺭت است ﺍﺯ ﺗﻤﺎم ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ، ﻭ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﺪﺍ، ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺍﺭﺩ، ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭﺵ.
نکته دیگری که در این دعا نهفته است این می‌باشد که انسان برای ذریه‌اش که هنوز متولد نشده‌اند نیز دعا کند.
3. أَرِنَا مَنَاسِكَنَا: مناسک ما را به ما نشان بده
ﻛﻠﻤﻪ «ﻣﻨﺎﺳﻜﻨﺎ» ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺭﺍ ﻣﻲﺭﺳﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺍﻋﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻣﺎ به عنوان ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺗﻮ ﺳﺮ ﺯﺩﻩ، ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻩ، ﻭ ﻧﻤﻰﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﻛﻨﺪ: ﻛﻪ ﺧﺪﺍﻳﺎ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺧﻮﺩﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﺎﺩ ﺑﺪﻩ، ﻭ ﻳﺎ ﻣﺎ ﺭﺍ به اﻧﺠﺎم ﺁﻥ ﻣﻮﻓﻖ ﮔﺮﺩﺍﻥ.
۴. وَتُبْ عَلَيْنَا: توبه ما را بپذیر
ﻣﺮﺍﺩ به جمله « وَتُبْ عَلَيْنَا » ﺗﻮﺑﻪ ﺍﺯ ﮔﻨﺎﻫﺎﻥ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﻛﻠﻤﻪ ﺍﺳﺖ، ﻧﻴﺴﺖ. ﭼﻮﻥ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﻭ ﺍﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﺼﻤﺖ ﺧﺪﺍﻱ ﺗﻌﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﻭ ﮔﻨﺎﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺳﺮنمی‌زد، ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﮔﻨﻬﻜﺎﺭﺍﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻨﺪ.
بلکه توبه آنان عامل ترقی و یک نوع عبادت محسوب می‌شود و باعث رشد و کمال بیشتر انسان می‌شود و استغفار نمودن در همه حالات باعث نزول برکت و رحمت واسعه الهی است.
۵. رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا: خداوندا رسولی از بین خودشان مبعوث فرما تا آیات قرآن را برای آنها بخواند و تعلیم دهد و مردم را تزکیه نماید. منظور آن جناب بعثت خاتم الانبیا بود. همچنان که رسول خدا صل الله علیه وآله می‌فرمود: من دعای ابراهیم هستم.[2]
[1] . تفسیر المیزان؛ ج۱، ص ۴۲۷
[2] . تفسیر المیزان،ج۱، ص ۴۲۸- ۴۳۲
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه