تفسیر سوره حج
مدرس: استاد آل مرتضی
تاریخ: ۱۴۰۳/۰۴/۰۲ مصادف با ۱۵ذی الحجه۱۴۴۵
موضوع آیات: ۳۱ الی ۳۳
آثار بزرگ امام هادی -علیه السلام- برای شیعیان
عقاید باطل زمان امام هادی-علیه السلام-
آیه ۳۰: تعظیم حرمات الله
آیه ۳۱: معنای حُنَفَاءَ لِلَّهِ
آیه ۳۲: تعظیم شعائرالله
آیه ۳۳: فلسفه قربانی کردن
استاد آل مرتضی در ادامه طرح رضوان به موضوع عمل به دستور تعظیم شعائر الهی و بزرگداشت ائمه اطهار پرداختند.
آثار بزرگ امام هادی علیه السلام: برای شیعیانشان
۱. زیارت جامعه کبیره
این زیارت مشتمل بر یک دوره کامل امام شناسی است و در آن با قدرت و عظمت امام آشنا می‌شویم و…
۲. زیارت غدیریه
این زیارت معروف به زیارت غدیریه قرآنی است زیرا در آن به بیان فضایل امیرالمومنین علی علیه السلام در آیات قرآن می‌پردازد.
۳. زیارتنامه امیرالمومنین علیه السلام در روز غدیر
۴. تربیت شاگردان و وکلای با اخلاص
علی‌رغم وجود اختناق شدیدی که دستگاه عباسی ایجاد کرده بود اما امام هادی و امام حسن عسکری و امام زمان علیهم السلام، به تربیت شاگردان و وکلای خالص پرداختند.
امام هادی علیه السلام قریب به ۱۸۵ شاگرد تربیت کرده که زمینه را برای درک مردم از مساله غیبت امام زمان فراهم نمایند و موضوع غیبت کبری و صغرای امام زمان را مطرح کردند تا مقدمات غیبت فراهم آید.
روش کار یک مربی در ترییت شاگرد چگونه باید باشد؟
با الگوگیری از امام هادی علیه السلام یک مربی نباید فقط به تعلیم و تدریس اکتفا کند بلکه باید روح علم را نیز به شاگرد منتقل کند و این میسر نیست جز از طریق اینکه خود عامل باشد.
هر مربی باید از بین شاگردانش چند نفر را خاص و ویژه تربیت نماید تا این شاگردان خالص و مخلص ادامه دهنده راه او و انتقال دهنده معارف دین باشند.
کلام امام هادی علیه السلام:
«النّاسُ فِي الدّنيا بِالأموالِ، و في الآخِرَةِ بِالأعمالِ؛ مردم در دنيا با اموال سر و كار دارند و در آخرت با اعمال».
امام هادی علیه السلام با بیان این حدیث قاعده مهمی را مطرح می‌نمایند :
ارزش در دنیا؛ اموال
ارزش در آخرت؛ اعمال
پس در می‌یابیم که ارزش خانه، ماشین، شغل و درآمد از امور دنیایی و رفتنی است ولی آنچه ماندگار است عمل صالحی است که برای خداست ما عندالله باق.
زندگی سیاسی امام هادی علیه‌السلام
یکی از ابعاد زندگی سیاسی امام هادی علیه‌السلام، مبارزه با عقاید باطلی بود که در زمان امام هادی علیه‌السلام رواج داشت.
دستگاه بنی‌عباس برای پیشبر اهداف خود، انحرافاتی در دین وارد کردند همچون: ورود اسرائیلیات در دین، رواج فرقه‌های غلات، صوفیه، واقفیه و…
غلات
غلات، انسانهایى تندرو، افراطى و بی‌منطق بودند که درباره امامت، مبالغه بیش از اندازه نموده، امام را تا سر حد الوهیت و پرستش بالا میبردند و با بهرهگیرى از عقاید انحرافى خویش، بسیارى از واجبات الهى را حرام و بسیارى از گناهان کبیره را بر خود حلال شمرده بودند و موجبات بدنامى شیعه را در عصر گسترش فرهنگها فراهم مىآوردند.اما امام به سختى با آنان مبارزه کرده، آنان را طرد مىکرد.
یکی از سران این فرقه على‌بن‌حسکه قمى بود که امام با موضعى صریح و جدى، ضمن برائت و دورى جستن از او، حتى دستور قتل او را صادر کرد.
صوفیه
صوفیان، گروه منحرف دیگری در درون جامعه اسلامی بودند که تحت پوشش زهد و کناره‌گیری از دنیا به گمراه کردن توده‌های مردم و منحرف کردن آنان از خط امامت مشغول بودند .
پیشوای دهم علیه‌السلام همچون نیاکان بزرگوار خود خطر این گروه انحرافی را به مسلمانان گوشزد کرده آنان را از ارتباط و همنشینی با صوفیان برحذر می‌داشت.
امام علیه‌السلام در برخورد با این افراد رو به صحابه کردند و فرمود: به این نیرنگ‌بازان توجه نکنید زیرا آنان همنشینان شیاطین و ویران‌کنندگان پایه‌های دین هستند برای تن‌پروری زهدنمایی می‌کنند.
آیه۳۰
« وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ ۗ…»
موضوع:حرمات الهی
این آیه بزرگداشت برنامه‌های الهی را تاکید می‌کند و می‌فرماید که احترام آنها باید حفظ شود.
منظور از حرمات الله در اینجا اعمال و مناسک حج از جمله قربانی حج، رمی جمرات، مشعر، عرفات، طواف سعی و مروه و…
اما از دیگر حرمات الهی در این ایام، جان انسان‌ها و حاجی‌ها می‌باشد که محترم است و باید حفظ شود.
نه فقط آنچه به عنوان قربانی نشاندار شده و به حج آورده شده
آیا رفتار وهابیت و سعودی‌ها با حاجیان و شیعیان در ایام حج مطابق آیه قرآن و حفظ حرمات الله بوده است؟
مصادیق حرمات الله:
اعیاد، ولادت‌ها، شهادت‌ها، بعضی از زمان‌ها مانند لحظه اذان، زمان طلوع فجر، لحظه ی زوال خورشید، غروب… ساعت‌هایی هستند که زمان استجابت دعا هست و انسان مومن به این اوقات دقت دارد.
یکی از مصادیق شعائرالله: ولادت امامان معصومین علیهم السلام است .
در تعظیم این شعیره الهی روش‌های مختلفی با توجه به مخاطب وجود دارد.
مادر در خانواده: با تزیین منزل، نوشتن حدیث، تهیه غذای خوشمزه و متنوع، پوشیدن لباس شاد و هدیه دادن و…
در کلاس درس: با مطالعه زندگی نامه این امام بزرگوار و توجه به سیره زندگی اجتماعی دینی و سیاسی امام معصوم
و سایر روشها
استاد آل مرتضی در تدریس آیه ۳۰ و ۳۲ سوره حج که مصادف با ولادت امام هادی علیه السلام بود، علاوه بر بیان حدیث از ایشان و شرح آن، داستان مبارزه ادبی امام با شعرای دربار متوکل عباسی را مطرح کردند و ابیاتی از آن را خواندند و توضیح دادند و روش امام و تاثیر ایشان را تبیین نمودند تا اینگونه مصادیق تعظیم شعائر الهی را برای شاگردان خویش تبیین کنند.
بَاتُوا عَلَى قُلَلِ الْأَجْبَالِ تَحْرُسُهُمْ غُلْبُ الرِّجَالِ فَلَمْ تَنْفَعْهُمُ الْقُلَلُ
زمامداران قدرتمند و خون‌ریز بر قله کوهساران بلند، شب را به روز می‌آوردند، درحالی‌که مردان دلاور و نیرومند از آنان پاسداری می‌کردند؛ ولی قله‌های بلند نتوانست آنان را از خطر مرگ برهاند…
از دیگر مصادیق شعائر الهی
عید غدیر: عیدبزرگی که انسان شیعه و مخلص این روز را تعظیم می‌کند.
چگونه هم به بعد فردی و اعمال عبادی آن می‌پردازد و هم به بعد اجتماعی و دید و بازدید؟
این عید را با نمایاندن آن به مردم، برپایی مراسم عبادی اجتماعی، حضور در امکان مذهبی و حرم معصومین علیهم السلام، مساجد… بزرگ می‌دارد.
استاد در این زمینه به برپایی مراسم غدیر که از سنت دیرینه موسسه است اشاره نمودند و اضافه نمودند که شاگردان برای انجام اعمال عبادی غدیر( قرائت خطبه غدیر، برپایی نماز قبل از زوال و…) به حرم حضرت معصومه سلام الله علیها مشرف شوند.
ایشان یادآور شدند که چندین سالی است که موسسه توفیق برپایی این مراسم را در جوار کریمه اهل‌بیت علیهم‌السلام را دارد و از همه شاگردان خواستند که خود متولی برپایی این جشن باشند و در برپایی آن به موسسه کمک کنند و حضور حداکثری داشته باشند و با دعوت از خانواده و اطرافیان، مبلغین غدیر باشند و این گونه برپایی غدیر را فرهنگ سازی کنند.
فهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ
و آنچه از تعظیم حرمات الله نصیب انسان می‌شود:
خیر پایدار؛ … وَمَا عِنْدَ اللَّهِ بَاقٍ …96/ نحل
و دقت کنیم که بعضی امور در ظاهر خیرند و باعث غفلتند و آن چیزی که خداوند به آن تذکر می‌دهد:
خیر ناپایدار؛ مَا عِنْدَكُمْ يَنْفَدُ… ۹6/ نحل
آیه31
«حُنَفَاءَ لِلَّهِ غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ ۚ….»
مناسک حج باچه کیفیتی باید انجام شود؟
ضمیر« واو» ذوالحالی است که کیفیت و حالش در ابتدای آیه ۳۱ بیان شده است:
۱.حُنَفَاءَ لِلَّهِ: مراسم حج و گفتن لبیک را در حالی انجام دهید که قصد و برنامه شما خالص برای خدا باشد.
۲. غَيْرَ مُشْرِكِينَ بِهِ: هیچگونه شرکی در مناسک حج نباید راه یابد نه شرک اعتقادی (نفاق در قلب) و نه شرک عملی (ریا در عمل)
تشبیه عجیب
عاقبت شرک‌ورزی به خدا کدام است؟
«فَكَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ السَّمَاءِ؛ کسی که شریک برای خدا قرار دهد گویی از آسمان به زمین سقوط کرده است».
در حقیقت آسمان کنایه از توحید است و شرک سبب سقوط از این آسمان می‌گردد.
انسان مومن در آسمان توحید و در نزد قرب الهی است.
نکته مهم: انسانی که در طول عمرش در مسیر مستقیم حرکت می‌کند ممکن است از لحاظ مادی و معنوی سقوط کند بارها زمین بخورد و شکست بخورد.
اما مهم آن است که دوباره بلند شود انسان مومن با تلاش و کوشش مسیر الهی را می‌پیماید هر بار که به زمین می‌خورد دوباره عزم خود را جزم می‌کند برای برخاستن و جبران!
او آن قدر در این راه تلاش کرده، تمرین کرده و ظرفیت وجودیش را با تحمل سختی‌ها بالا برده که اکنون، قدرت دوباره شروع کردن و بالا رفتن را دارد.
هنگامی که انسان از این علو رفعت سقوط می‌کند گرفتار یکی از دو سرنوشت زیر می‌شود:
الف) در وسط راه قبل از آنکه به زمین سقوط کند طعمه پرندگان لاشخور می‌گردد و به تعبیر دیگر با از دست دادن این پایگاه مطمئن در چنگال هوا و هوس‌های سرکش گرفتار می‌شود که هر یک از آنها بخشی از هستی او را می‌ربایند و نابود می‌کنند.« فتَخْطَفُهُ الطَّيْرُ»
و یا
ب) اگر از دست آنها جان به سلامت ببرد به دست طوفان مرگباری می‌افتد که او را در گوشه‌ای دور دست آنچنان بر زمین می‌کوبد که بدنش متلاشی و هر ذره‌ای از آن به نقطه‌ای پرتاب می‌شود.
أوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكَانٍ سَحِيقٍ
این طوفان کنایه از شیطان است که در کمین نشسته!
آری کسی که پایگاه آسمان توحید را از دست داد یگر نمی‌تواند زمام سرنوشت خود را به دست گیرد هرچه در این مسیر جلوتر می‌رود شتابش در سقوط فزونی می‌یابد.
آیه ۳۳
« لَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّهَا إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ»
این آیه در مقام نفی تفکر خرافی عدم استفاده از منافع حیوانات قربانی تا قبل از روز ذبح می‌باشد و اجازه می‌دهد که مسلمانان، از منافع چهارپایانی که به عنوان قربانی تعیین شده‌اند بهره‌مند گردند از جمله، سوارشدن بر پشتشان، استفاده به عنوان باربری و یا استفاده از شیرشان و…
پاسخ به یک شبهه!
خداوند چه نیازی به این قربانی‌ها دارد؟
این قربانی‌ها تعدادشان زیاد است و چندان هم به مصرف نیازمندان هم نمی‌رسد بلکه بعد از جمع شدن، دفن می‌شوند…
پاسخ این است که خداوند می‌خواهد به انسان بیاموزد خرج کردن برای دین خدا را.
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا…
انسان مومن باید بداند که دین خدا و دینداری نیاز به انفاق مال هم دارد.
حاجی قبل از سفر، حین سفر و بعد از سفر باید خرج کند و این تمرینی است برای خرج مال در راه هدایت مردم و ترویج دین خدا.
در این مسیر هر انسانی موظف است با هر توان مالی به دین خداوند کمک کند و شعائر الهی را به پا دارد.
در مناسبت‌های مذهبی با روش‌های نوین و جذاب، نیروهای جوان را به سمت دین و احکام الهی جذب کند و در این مسیر از فقر مالی نهراسد که خداوند خود ضامن جبران آن می‌باشد و این پول چندین برابر به او برمی‌گردد.« مَن جَآءَ بِٱلحَسَنَةِ فَلَهُۥ عَشرأَمثالِهَاۖ…»
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه