تفسیر تخصصی
مدرس: استاد آل مرتضی
تاریخ: ۱۱۴۰۳/۰۴/۱۱ مصادف با ۲۴ ذی الحجه۱۴۴۵
ادامه آیه ۶۴ سوره نساء
موضوعات:
توجیه استغفار
انواع الف و لام تعریف
دلالت آیه بر عصمت انبیاء و ابعاد عصمت پیامبران
توجیه نادرست استغفار
جواز یا لزوم استغفار
ومَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمً»
درجلسه تفسیر تخصصی روز دوشنبه مورخ یازدهم تیرماه سال ۱۴۰۳ استاد حسینی آل مرتضی مروری بر تفسیر بخشی از آیه ۶۴ نساء داشتند. ایشان خلاصه ای از موضوع اذن و نظر فخر رازی را در این باره ارائه دادند و فرمودند که فخر رازی معتقد به تکوینی بودن اذن است و می گوید اگر اذن تشریعی باشد تکرار موضوع و محمول است و مفهوم آیه این می‌شود که یعنی ما هیچ پیامبری را دستور ندادیم که مردم از او اطاعت کنند مگر به دستور ما و این تکرار موضوع و محمول است پس برای پرهیز از این تکرار اذن باید اذن تکوینی باشد.
در جواب علامه جوادی آملی می فرماید اذن تشریعی است چرا که هیچ پیامبری بدون اذن الهی مردم را دعوت به اطاعت نمی کند و اطاعت مردم از انبیاء الهی به اذن خداوند است و این اذن همان امر «اطیعوا» در آیه 59/نساء است واین اذن تشریعی است نه تکوینی و سیاق آیه مورد بحث نیز بیانگر تشریعی بودن این اذن است
در ارتباط با همین بحث مدیریت موسسه نورالیقین در ادامه به معانی موضوع و محمول در علوم مختلف اشاره کرده و فرمودند:
موضوع و محمول در علم صرف و نحو یعنی مبتدا و خبر و در علم کلام یعنی صفت و موصوف و در علم معانی یعنی مسند و مسندالیه و در ادبیات فارسی یعنی نهاد و گزاره.
انواع «ال» تعریف
1.«ال» جنس که مشتمل بر «ال» استغراق مثل «خلق الإنسان ضعیفًا»
این نوع « ال» همه افراد جنس خود را شامل می‌شود به‌گونه‌ای که می‌توان به‌جای آن از کلمه کُل استفاده کرد «خُلق الإنسان ضعیفًا» مراد از انسان یعنی کل انسان‌ها.
2. بیان حقیقت این نوع «ال» حقیقت و ماهیت جنس را بیان می‌کند ولی همه افراد جنس خود را در برنمی‌گیرد. «الحدید اصلبُ من الذهب؛ آهن سخت‌تر از طلاست» حقیقت و ماهیت ماده و طبیعت آهن را در نظر می‌گیریم که از حقیقت و ماده طلا سخت‌تر است.
نظرصاحب المنار در مورد عصمت انبیاء
صاحب المنار عصمت انبیاء الهی را در تمامی ابعاد زندگی آنها قبول ندارند و معتقد است پیامبران الهی تنها در دریافت و ابلاغ وحی عصمت دارند.
استاد آل مرتضی اظهار داشتند تفسیر المنار تفسیر عظیمی است که رشید رضا در ادامه تفسیر استادش محمد عبده نوشته است که حدود ۱۲ جلد است تفسیری است که ابعاد تربیتی فردی و اجتماعی را هم دربرمی‌گیرد و عوامل ضعف و ترقی امت اسلام را متذکر می‌شود ولی متأسفانه افکار اصلاح‌طلب و سلفی‌گری دارد که مخالفت زیادی با مذهب شیعه دارد و هیچ‌یک از اعتقادات شیعه را باور ندارد مثل واقعه غدیر، مباهله، شفاعت،تقیه، عصمت انبیاء، توسل به اهل‌بیت و پیامبر ایشان در ادامه فرمودند :اگر علم با معرفت همراه نباشد با تعقل و تفکر نباشد تأثیر لازم را نخواهد داشت.
در ادامه مرور تفسیر آیه ۶۴ نساء استاد محترم آل مرتضی پیرامون موضوعات مربوط به توجیه نادرست در مورد استغفار پیامبر و جواز و لزوم استغفار ایشان در حق مردم به طور خلاصه توضیحاتی ارائه نمودند.
توجیه نادرست درباره استغفار پیامبر
در تفسیر آیه ۶۴ نساء بعضی از مفسرین استغفار رسول اکرم را برای منافقان توجیه کرده و گفتند با ظاهر آیه منافات دارد زیرا هر کس در حق الله تعدی کرده می‌تواند به‌طور مستقیم از خداوند طلب مغفرت کند و نیازی به استغفار پیامبر نیست اگر به‌حق الناسی تعرض کرده باشد باید جبران کند یعنی صاحب حق را راضی کرده و حق او را ادا کند گفتند منافقان چون به طاغوت مراجعه کردند و از پیامبر اعراض کرده و ایشان را ناراحت کردند پس باید علاوه بر طلب مغفرت از خدا از شخص پیامبر هم عذرخواهی و طلب عفو و گذشت کنند و او را راضی کنند که این بر خلاف تفسیر آیه مورد بحث است زیرا می‌فرماید: «واستغفر لهم الرسول» یعنی اگر رسول خدا برای ایشان استغفار کرده از خداوند برای منافقین طلب مغفرت کند تا خداوند رحمت خود را شامل حال آنها کند براساس مجموع نظر مفسرین شیعه، آیه شریفه شفاعت و توسل به پیامبر را بیان می‌کند نه جلب رضایت ایشان را از جانب منافقین.، درست است که نص آیه درمورد منافقین است که به محکمه طاغوت مراجعه کردند و خداوند از آنها خواست استغفار کنند و در پی توبه آنها از پیامبر هم خواست برای آنها از خداوند طلب استغفار کند تا توبه آنها پذیرفته شود ولی ظاهر آیه عمومیت دارد و این مخصص و مقید اطلاق یا عموم آیه نمی‌شود .
یعنی هر کسی در هر زمان و مکانی مرتکب معصیت شود و بعد توبه کند و به پیامبر متوسل شود که حق الله و چه حق الناس باتوبه و توسل به پیامبر و اهل‌بیت دعا و توبه او به کمال می‌رسد و پذیرفته می‌شود.
جواز یا لزوم استغفار پیامبر
گاهی خداوند متعال در قرآن کریم شرط آمرزش گناهان را توبه می‌داند.
مصداق آیه ۱۳۵ آل عمران
«وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ»
در این‌جا آیه عمومیت دارد و استغفار پیامبر کنار توبه گنهکار جایز است و اگر از پیامبر بخواهد شفاعت کند و شفاعت ایشان ضمیمه دعا باشد سریع‌تر به کمال و نتیجه می‌رسد ولی در آیه ۶۴ نساء آیه مورد بحث شرط قبولی توبه منافقین از جانب خداوند استغفار پیامبر برای ایشان است که وجوب استغفار پیامبر را می‌رساند تا توبه آنها پذیرفته شود و مغفرت خداوند تنها با شفاعت پیامبر حاصل می‌شود این آیه مقید است.
در ادامه جلسه، مدیریت محترم موسسه نورالیقین مباحث مفصلی پیرامون انتخابات و انتخاب رئیس جمهور اصلح ارائه نمودند که متن پیام آن به صورت مجزا همان روز دوشنبه یازدهم تیرماه در تمام کانالهای مربوط به موسسه نورالیقین و کانالهایی که خبرهای موسسه نورالیقین را دریافت می کنند ارسال شده و موجود هست و عزیزان می توانند مراجعه کنند.
موسسه نورالیقین
مرکزتخصصی تفسیر علوم قرآنی
بدون دیدگاه