تفسیر تخصصی
مدرس: استاد آل مرتضی
تاریخ:
۱۴۰۳/۴/۱۸
موضوع : ادامه آیه ۶۴ سوره نساء
فرق نص وظاهر
ابعاد عصمت پیامبران
فرق محمد عبده و رشید رضا
فرق حسن واحسان
فرق ضدین و متناقضین
ابعاد عصمت پیامبران ؛ توضیح قسمت ج صفحه ۳۶۴(عقیده اهل سنت درباره اجتهاد و تفاوت آن با عقیده شیعه)
«وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا» (نساء/۶۴)
روز دوشنبه مورخ ۱۸ تیرماه ۱۴۰۳ جلسه تفسیر تخصصی با تدریس استاد حسینی آل مرتضی تشکیل شد؛ ایشان ضمن عرض تسلیت به مناسبت فرا رسیدن ماه محرم و ایام شهادت سرور و سالار شهیدان حسین ابن علی علیه السلام و یاران با وفایشان اشاره‌ای به موضوعات گذشته آیه ۶۴ نساء داشتند و فرمودند که در جلسات گذشته موضوعات ذیل از آیه ۶۴ سوره نساء توضیح داده شده است:
از جمله :
۱-نبوت عام وخاص
۲-اطاعت بی قید وشرط
۳-اذن تکوینی وتشریعی ونظر علما در مورد آنها
۴-حضور فیزیکی ومعنوی پیامبر
۵-استغفار جواز لزوم آن
۶-توجیه استغفار پیامبر برای منافقین
۷-اغراء به جهل
۸-اذن الهی
۹- (ال) عهد و (ال) جنس
۱۰-قاعده نفی سبیل
۱۱-حرمت کتمان حقایق
۱۲-معانی موضوع ومحمول در علوم مختلف
۱۳-تنزیه الانبیاء
۱۴-معنای نص وظاهر آیات
۱۵-ابعاد عصمت انبیاء
۱۶-ویژگیهای تفسیر المنار و نویسندگان آن
استاد محترم در ادامه بحث مطالبی در تکمیل مبحث ابعاد عصمت انبیاء از نظر صاحب المنار، مطرح نمودند:
رشیدرضا نویسنده تفسیر المنار در مورد عصمت انبیاء معتقد است: انبیاء الهی تنها در دریافت و ابلاغ وحی و احکامی که از طریق وحی دریافت می کنند معصوم هستند نه در کارهای شخصی و امور اجتهادی مثل احکام حکومتی که از طریق وحی به دست نیامده چون ممکن است در این امور دچار خطا واشتباه شوند.
و ما تنها در احکامی می توانیم اطاعت مطلق داشته باشیم که از طریق وحی دریافت شده باشند؛ زیرا پیامبران در این حوزه معصومند ولی در احکامی که از راه اجتهاد به دست می آید معصوم نیستند؛ اگر چه خداوند آنها را کمک می کند خطا و اشتباه نکنند و به حق عمل کنند مانند:
- حکم آزادی اسراء و دریافت فدیه از آنها در برابر آزادیشان بوسیله پیامبر
- جنگ تبوک که پیامبر عذر منافقین را پذیرفت وبه آنها جازه داد در جنگ تبوک شرکت نکنند. رشید رضا همچنین معتقد است اجتهاد خطا پذیر است ولی خطا در آن معصیت نیست مثلا کسانی که جنگ جمل را راه انداختند کارشان برحسب اجتهاد بوده پس معصیت نبوده و چون اجتهاد کردند مستوجب ثواب هم هستند!!
جواب علامه جوادی آملی
1-درست است که بر مردم واجب نیست از احکامی که مختص پیامبر است اطاعت کنند مانند نماز شب و تعدد زوجات؛ ولی ما از طریق خبر از این افعال مطلع شدیم اگر ایشان در محدوده شخصی عصمت نداشته باشد در سایر موارد هم نمی‌شود به ایشان اعتماد کرد و به این ترتیب ایشان مقبولیت و اعتماد خود را در بین مردم از دست می دهد پس باید در این امور هم معصوم باشد
قرآن کریم عصمت علمی و عملی پیامبر را در این آیات یاد آوری می کند.
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ۖ….» 59نساء
«وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ…» 64نساء
2-تمامی احکامی که از پیامبر صادر شده است و به ما رسیده چه در جنگ بدر و چه در جنگ تبوک و غیره همه از وحی الهی سر چشمه می گیرد و به ایشان الهام شده است چه در قالب آیات قرآن وچه در قالب احادیث قدسی ویا روایات فقهی وحقوقی پس پیامبر هیچگونه اجتهادی ندارد.
««إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَىٰ» 4نجم
سخن او جز وحى كه به او نازل مى‌شود، نيست.
علم پیامبران دانش حضوری است نه حصولی کسانی همچون پیامبر اسلام مکتب نرفته معلم بشر هستند. آنچه می گویند وعمل می کنند بر اساس وحی ویقین است نه ادله ظنی واجتهادی
ستاد آل مرتضی در ادامه شرح و تفسیر موضوع “ابعاد عصمت انبیاء و نقد نظریه رشیدرضا از صاحبان المنار” به چند مورد از ویژگی های تفسیر المنار اشاره نمودند:
تفسیری که توسط شیخ محمد عبده انجام پذیرفته است، تفسیری است که سعی کرده بیشتر از روایات صحیح و امور عقلی روشن استفاده کند. در این تفسیر کمتر به مباحث الفاظ، اعراب و نکته‌های بلاغی پرداخته بلکه به اموری که دیگران به آن نپرداختند بیشتر توجه کرده است.
تفسیر المنار یکی از تفسیرهای اجتماعی و تربیتی است که تفسیرهای زیادی از آن تأثیر گرفته اند.
ویژگیهای تفسیر المنار
توجه به مشکلات کنونی مسلمانان
بررسی علل عقب ماندگی جوامع اسلامی
امکان ساخت جامعه‌ای قوی و قدرتمند
برانگیختن امت اسلام به یک انقلاب قرآنی علیه اوضاع عقب مانده
برخورد درست علمی با زندگی
تأمین اسباب و علل تمدن اسلامی
برخورد با دشمنان، پاسخگویی به تهاجمات فکری استعمارگران و بطلان تفکر آنان از ریشه
تفاوت روش تفسیری رشید رضا با محمد عبده
تفسیری که توسط سید رشید رضا ادامه داده شد تفسیری است که اهتمام زیادی به روایات پیامبر و نقل از مفسران داشته است. او در تفسیرش سخت به اهل تصوف و افکار آنها حمله کرده و همچنین در جاهای متعدد به شیعه و عقاید آنها تهمت‌های فراوانی وارد کرده است.
مدیریت موسسه نورالیقین در ادامه بیان داشتند که محمد عبده بر خلاف رشیدرضا هرگز دشمن شیعه و اهل بیت و متعصب نبود. در حالیکه:
رشید رضا متعصب وعقیده سلفی گری دارد و دشمن اهل بیت علیهم السلام است؛
عقاید شیعه را قبول ندارد و به آنها توهین می کند و پیرو روش ابن تیمیه و وهابیهاست؛
عقیده به عدالت کل صحابه دارد هرچند دچار خطا و معصیت شده باشند؛ مثل طلحه و زبیر
موسسه نورالیقین
مرکزتخصصی تفسیر علوم قرآنی
بدون دیدگاه