تفسیر سوره مؤمنون
مدرس: استاد آل مرتضی
تاریخ: ۱۴۰۳/۰۹/۲۴ مصادف با ۱۲ جمادی‌الثانی ۱۴۴۶
موضوع:آیات ۹۶ الی ۱۰۰
آیه ۹۶: بهترین راه بیدار کردن مردم از خواب غفلت
آیه ۹۷ و ۹۸: همزات شیاطین
آیه ۹۹ و ۱۰۰: درخواست مجرمان در روز قیامت
تفسیر سوره مؤمنون
مدرس: استاد آل مرتضی
تاریخ: -۱۴۰۳/۰۹/۲۴ مصادف با ۱۲ جمادی‌الثانی ۱۴۴۶
موضوع:آیات ۹۶ الی ۱۰۰
فضائل حضرت ام البنین -علیهاالسلام-
استاد آل مرتضی در طلیعه تدریس تفسیر سوره مومنون به مناسبت وفات حضرت ام البنین علیها السلام اشاره کردند و روش گریز از آیات به بحث و مناسبت روز را به روش عملی توضیح دادند ابتدا شخصیت ام البنین علیها السلام را معرفی کردند.
صفات ام البنین سلام الله علیها
۱. بانوی ادب
ایشان به این لقب معروف بودند طوری که این ادب را به فرزندان خویش نیز آموزش دادند و در سراسر زندگی ایشان و فرزندانشان مشهود بود و نمونه ی بارز آن ادب حضرت ابوالفضل علیه السلام است که تا آخرین لحظه امام حسین علیه السلام را برادر خطاب نکرد.
پس اولین درسی که باید از این موضوع بگیریم اینکه فرزندانمان را طوری تربیت کنیم که به قرآن و اهل بیت علیهم السلام احترام بگذارند.
پس باید یاد بگیریم که هر روز به فکر امام زمان (عج الله) باشیم و به ایشان خدمت کنیم همانند حضرت ام البنین علیها السلام که فرزندانش را طوری تربیت و سرمایه‌گذاری کرد که در واقعه کربلا نتیجه‌اش را برداشت کرد.
باید به فرزندانمان یاد دهیم که چگونه به پدر و مادر احترام کنند و خودمان الگوی عملی این رفتار باشیم این چنین فرزندانی حتی پس از مرگ پدر و مادر هم به فکر فرستادن نماز و دعا و خیرات برای پدر و مادر هستند.
۲. ولایت پذیری
تبعیت از امام از دیگر خصوصیات بارز این بانوی بزرگوار است که در تربیت فرزندان خویش نیز این مورد را به نحو احسن رعایت کردند و نتیجه آن پرورش فرزندان ولایی و در نهایت شهادت در رکاب امام معصوم علیه السلام بود.
نتیجه پیاده کردن این ویژگی روی خودمان، چیست؟
باید فکر و تلاش کنیم که فرزندانی تربیت کنیم که نسبت به امام زمانمان ولایت پذیر باشند و به فکر خدمت به امام زمان علیه السلام باشند و در هر کاری امام معصوم علیه السلام را بر خود و خانواده خود مقدم بدارند.
۳. شجاعت
حضرت ام البنین علیها السلام از قبیله بنی کلاب و خاندانی شجاع و ادیب بودند.
پدر: مرد بسیار شجاعی بود و در شجاعت معروف بودند، حتی پدربزرگ ایشان نیز بسیار شجاع بودند و نیزه و شمشیر و سنان طوری در دستشان بود که گویی وسیله بازی است و به راحتی از آن استفاده می کردند، از این رو به لقب «ملاعب الاسنه» معروف شدند.
مادر: سمامه مادر حضرت ام البنین به مهارت در شمشیرزنی فصاحت و بلاغت و شاعری معروف بود.
حتی در واقعه عاشورا کسانی که برای حضرت ابوالفضل علیه السلام، امان نامه آوردند دایی های حضرت بودند البته روایت ضعیفی هم داریم که شمر هم جز این خاندان است. اما مهم اینجاست که آنکه شجاعت را از خانواده به ارث برده است، تن به ذلت نمی دهد.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد و از آن درس گرفت این است که شخصیت و نسب در تربیت فرزندان موثر است.
از اینرو ست که پیامبر می‌فرماید:
أَیُّهَا النَّاسُ إِیَّاکُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ…
از گل‌هایی که بین زباله‌ها رشد می‌کنند پرهیز کنید.
منظور دخترانی که در خانواده‌های بد، رشد و نمو می‌کنند.
نکته‌ای که از این بحث برداشت می‌شود این است که برای انتخاب همسر فقط ملاک ظاهری کافی نیست، بلکه ملاک‌های مهمتر اخلاق، ادب، ایمان، تقوا هستند.
در اینجا ی درس استاد به طور ویژه به موضوع پیاده کردن قرآن بر خودمان و جامعه اشاره کردند و تاکید کردند که علاوه بر قرائت قرآن باید آنرا آموخت و به کار بست.
ایشان نامگذاری روز وفات ام البنین سلام الله علیها به روز مادران و همسران شهدا را بهانه ای دانستندکه زنان جامعه از این بانوی بزرگوار الگو بگیرند.
ایشان ادامه دادند: باید یاد بگیریم که از اسارت نفس خارج شویم و به فکر اصلاح خود و دیگران باشیم و به فکر هدایت مردم و پیشرفت آنها باشیم و در جامعه تاثیرگذار باشیم امروز باید علاوه بر خودمان به بچه‌هایمان و شاگردانمان یاد بدهیم که چگونه ولایت پذیر باشند و خادم امام زمان (عج الله) و ولی امر و نائب بر حقشان رهبر عزیزمان (حفظه الله) باشند.
تعبیر یک رویا
پدرش می گوید: قبل از تولد ام البنین خواب دیدم در باغ بسیار بزرگ و پر از درختی هستم که در جلوی من مرواریدهای عجیبی بود شخصی از بالای کوه برای خرید آنها آمد و از قیمتشان سوال کرد، اما نتوانستند قیمتی روی آن بگذارند چون این مرواریدها بسیار عجیب و زیبا و درخشان بودند پس از آنکه این خواب را برای یکی از معبرین تعریف کردم گفتند که خداوند دختری به شما عنایت می‌کند که در آسمان کل تاریخ می‌درخشد.
امروز می‌بینیم که ام البنین علیها سلام از اول اسلام تا روز قیامت و در روز قیامت و در بهشت می‌درخشد.
در ابتدای تفسیر آیات مروری بر آیات گذشته انجام گرفت و توضیح داده شد که خداوند برای بیدارسازی و آگاه سازی و هدایت افراد ضعیف الایمان معاد را مطرح کرد و خداوند به پیامبر دستور می‌دهد که چنین دعا کند:
قلْ رَبّ إِمَّا تُرِيَنِّي مَا يُوعَدُونَ. ۹۳/مومنون
بگو پروردگارا اگر آنچه را كه [از عذاب] به آنان وعده داده شده است به من نشان دهى.
گروهی از مفسرین معتقدند که منظور از این عذاب، عذاب منکران هم در دنیا و هم آخرت است.
و اما بیشتر مفسرین معتقدند که منظور از این مجازات، مجازات‌های دنیوی است که خداوند دامنگیر مشرکان ساخت، از جمله شکست سخت و ضربات کوبنده‌ای بود که در جنگ «بدر» بر آنان وارد شد.
خداوند در مقابل به پیامبر و مومنین دلداری و تسلی خاطر می‌دهد، آنان که به مدت ۱۳ سال درد و رنج و شکنجه را تحمل کردند.
مومنینی که در جنگ بدر با سلاحی اندک و مخالفان حرکت کردند و بر دشمن پیروز شدند باید توجه کنیم و برای تقویت روحی ایمان خویش از مناسبت امروز و بانو فداکار ام البنین الگو بگیریم اگر انسان ضعیف و راحت طلبی هستیم و به دنبال زندگی آرام هستیم و از مشکلات جامعه به دورین ین به درد دین نمی‌خورد هر کسی در هر جایگاهی باید به فکر اصلاح جامعه باشد با انواع علوم و هنر به سراغ مردم برود و آنها را با احکام و عقاید و اخلاق دین آشنا بکند برای تاثیر کلام استاد با سوالی تاثیرگذار از مخاطبین پرسیدند که آیا من هر کسی به این سوال جواب دهد که آیا من در خدمت مردم هستم چگونه در این مسیر هرچه بیشتر علم و هنر داشته باشیم وفق‌تریم خانم‌های باید هم به حوزه بروند هم دانشگاه و هم انه‌داری و فرزندآوری را در کنار هم داشته باشند و هیچگاه از مسیر دین و علم خارج نشود.
پاسخ داده شد که :
علت تکرار رب چیست؟
چرا رب بدون حرف ندا آمده است؟
در اصل منادا با حرف ندا به کار برده می‌شود همانگونه که بعد از نماز جعفر طیار که الاکسیر الاحمر و فلز کمیابی است، ده بار می گوییم «یا رب» ۱۰ بار «یا رباه» می‌گوییم.
چرا؟ چون انسان آنقدر به خدا نزدیک شده و حجاب‌ها برداشته شده که می تواند حرف ندا را بردارد و فقط بگوید:« ربّ» و برای تاکید دوبار آمده است.
ربِّ فَلَا تَجْعَلْنِي فِي الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ.۹۴/ مومنون
پیامبر از خداوند می‌خواهد که در قوم ظالمین نباشد زیرا می‌ترسد اگر عذاب خداوند نازل شود به او و خانواده‌اش که با ظالمین در یک مکان هستند آسیبی برسد پس از پروردگار درخواست جدایی از قوم کافرین را دارد.
پیامبر معصوم بودند و معصومیت مصومیت باعث می‌شود که عذاب شامل حال پیامبر و تمام معصومین و امامان علیهم السلام نشود، پس معنی دعای پیامبر چیست؟
در واقع هر جای قرآن که خداوند هشدار به پیامبر می‌دهد معنایش آن نیست که پیامبر فاعل آن کار است بلکه قاعده‌ای دارد.
إياك أعني واسمعي يا جاره
که همان به در گفتن و مقصود شنیدن دیوار است. پس قصد خداوند پیامبر نیست بلکه اینگونه می‌گوید تا دشمنان اسلام جدی بگیرند. یعنی اگر پیامبر اسلام که خیرالبشر است خدا به او چنین دستوری داده است تکلیف دیگران مشخص است.
حتی نزدیکان پیامبر نیز در امان نیستند پس باید مواظب ایمان خود و تاثیر اطرافیان روی خودمان باشیم.
مبادا حرف آنها باعث دلسردی و دور شدن ما از مسیر خدمت به دین شود.
آیه ۹۵
وإِنَّا عَلَى أَن نُّرِیَکَ مَا نَعِدُهُمْ لَقَدِرُونَ.
و بدون شک ما مى توانیم آنچه را به آنان وعده مىدهیم به تو نشان دهیم.
این آیه هرگونه شک و تردید را از دشمنان نفی می کند و به پیامبر و مومنان دلداری و تسلای خاطر می دهد. چنانکه می‌دانیم قدرت پروردگار در صحنه‌های مختلف بعد از آن تاریخ_ از جمله در صحنه جنگ بدر_ به مرحله فعلیت درآمد و ارتشی که در ظاهر بسیار کوچک و کم قدرت بود به فرمان خدا و به نیروی ایمان بر انبوه دشمنان پیروز شد.
در این قسمت از آیات استاد به مسأله زورگویی اسرائیل و آمریکا گریز زدند که چگونه کشورهای اسلامی را مورد حمله قرار می‌دهند و سعی در نابودی آنها دارند.
و ادامه دادند: اما تاریخ تکرار می‌شود یک روزی هم ان شاالله فرا خواهد رسید که همه مسلمانان جهان و تشیع در کنار هم بر دشمنان پیروز شوند و آنها را نابود کنند.
اما این مستلزم حرکت دائمی است .
در این جای سخن رو به شاگردان خود فرمودند که انسان مومن باید همیشه در حال کار باشد.
فإِذا فَرَغتَ فَانصَب.وَإِلَىٰ رَبِّكَ فَارْغَبْ.
مثلا پس از اتمام امتحانات نباید به خودتان مدت طولانی در حد روزها و هفته استراحت بدهید چون در این ایام به راحتی عادت کرده و از فعالیت در مسیر دین سرد می شوید.
استراحت یا لذت بردن از دنیا اشکالی ندارد اما زمانی محدود و کوتاه.
آیه ۹۶ مومنون
موضوع: بهترین راه بیدار کردن مردم از خواب غفلت
ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ ۚ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ
تو آزار و بدیهای امت را به آنچه نیکوتر است دفع کن ما (جزای) گفتار آنها را بهتر می‌دانیم.
این آیه یکی از وش‌های هدایت مردم و بیدارسازی از غفلت را آموزش می‌دهد.
چون هدف قرآن و هدف نزول پیامبران هدایت خلق است همان کاری که ام البنین علیها السلام در زندگی خود کردند.
اما هدایت از چه روشی؟ این آیه می فرماید موثرترین کار در مرحله اول، دفع کردن سیئات، حرف‌های ناسزا و توهین و تحقیرهای مردم می‌باشد و در پاسخ باید برای هدایت مردم هر کلام و روش و رفتاری که بهتر است به کار برده شود.
این سیره ی عملی پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام می باشد.
کسانی که ما را اذیت می‌کنند ما به آنها خدمت کنیم.
انسان قوی این چنین رفتار می‌کند نه اینکه در جواب کمترین ناملایمتی انسان قهر کند.
زیرا قهر آسان‌ترین کار است اما آثار گذشت بالاتر و تاثیرش بیشتر است.
باید نسبت به مومنین دلسوز باشیم گاهی انسان مومنی است که جاهل و غافل است با برخورد خوب می توان نفسش را بیدار کرد و به نفس لوامه تبدیل کرد.
پس باید در برابر رفتارهای تند دیگران رفتاری احسن نشان دهیم.
این تمرینات باعث تهذیب نفس خواهند شد باید خودمان را به این مرحله برسانیم و با نفس اماره بجنگیم.
تفاوت
سیره معصومین دفع سیئات است اما ما آنها را رفع می‌کنیم.
آیه ۹۷ و ۹۸ مومنون
موضوع: همزات شیاطین
وقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ.
و بگو: بارالها، من از وسوسه و فریب شیاطین (انس و جن) به تو پناه می‌آورم.
روش دوم هدایت:در این آیه هشدار می‌دهدکه مواظب باشید مورد سوء استفاده دشمنان قرار نگیرید.
دین و حکم خدا مورد معامله و مسامحه قرار نمی‌گیرد، همان نکته ای که در سوره کافرون تذکر داده شد.
پس باید با شدت و قوت در برابر بیگانگان ایستاد. زیرا اگر ضعف نشان دهید باعث سوء استفاده دشمنان خواهید شد.
استعاذه به چه معناست ؟
به معنی پناه بردن است.
استعاذه لفظی ثواب دارد اما تاثیر روی اعتقاد و حرکت انسان ندارد اما
استعاذه واقعی یعنی رفتن به پناهگاه خداوند که همان طرق السالم راههای سالم و مجالس سالم است.
آیا پیامبر هم مورد همزه شیطان قرار می گیرد؟
چون در آیه ۹۶ کلمه دفع آمده، حضرات معصومین این وسوسه‌های شیاطین وارد قلبشان نمی‌شود چون آنان نور و بصیرتی دارند که قبل از اینکه وارد قلبشان شود، در اثر کثرت این نورانیت دفع می‌شود اما انسان‌های عادی در برابر وسوسه‌های شیاطین باید به خداوند پناه ببرند.
استاد توضیح دادند که تربیت یعنی اینکه دست دیگری را بگیری و او را پله پله با خودت بالا ببری و قوی کنی اینکه انسان بخواهد خودش را از لحاظ اعتقادی و علمی بالا ببرد بسیار خوب است اما این فقط ۵۰ درصد است و بقیه آن این است که دیگران را هم به رشد برسانید.
گذشت و عفو بسیار خوب است اما از هر کسی نمی‌توان گذشت کرد چون در این صورت به ملت ستم پذیر و فرومایه تبدیل خواهد شد بعضی از انسان‌ها در اثر صحبت کردن م کم متاثر می‌شوند و تغییر می‌کنند و اهل دین و عمل می‌شوند اما کسانی هستند که دشمن اسلام هستند این افراد در داخل یا خارج از کشور باشند نمی‌توان از آنها گذشت و با آنها سازش داشت.
در احکام دین تسامح و تساهل نداریم خداوند فرموده باید امر به معروف و نهی از منکر کرد، نماز خواند، روزه گرفت. مثلاً در مسئله حجاب حتی وقتی گفته می‌شود که این احکام مربوط به ۱۴۰۰ سال پیش است و اکنون دنیا تغییر کرده است باید گفت این حکم ثابت خداوند است و تغییر نمی‌کند، احکام هیچگاه مانع پیشرفت و تکنولوژی نیست، حتی انسان می تواند با حجاب و دعای کمیل و غیره به کره مریخ برود.
آیه ۹۹ و ۱۰۰
موضوع: درخواست مجرمان در روز قیامت
حتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ
أعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ ۚ كَلَّا ۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا ۖ وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ
این درخواست برگشت فقط مخصوص کفار نیست حتی مومنین هم با مشاهده عالم برزخ و قبر از شدت ترس از خداوند درخواست برگشت می‌کنند
این آیه با کلمه «لعلّی» اشاره به این دارد که منافقان حتی با دیدن عذاب برزخی هم، جزم به انجام عمل صالح ندارند از اینروست که خداوند متعال در آیات دیگر می‌فرماید: اگر مجرمان برگردند دوباره به همان کارهای قبل خود دست می‌زنند و در ادامه آیه خداوند با کلمه «کلّا» پاسخ آنها را می‌دهد که راه بازگشت بسته شده و به هیچ وجه امکان پذیر نیست.
اللهم اجعل عواقب امورنا خیرا.
بدون دیدگاه