تفسیر سوره انبیاء
طرح رضوان
خانم کشاورز
آیه ۹۲:
«إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکُمْ فَاعْبُدُونِ؛ این (پیامبران بزرگ و پیروانشان) همه امت واحدى بودند; و من پروردگار شما هستم; پس مرا پرستش کنید»!
امت واحده
امت طبق نظر راغب در مفردات: به معنى هر گروه و جمعیتى است که جهت مشترکى آنها را به هم پیوند دهد: اشتراک در دین و آئین، و یا زمان و عصر واحد، یا مکان معین، خواه این وحدت، اختیارى بوده باشد و یا بدون اختیار.
نظر مفسران درباره معنای امت واحده
بعضى از مفسران، امت واحده را در اینجا به معنى دین واحد گرفته‌اند.
طبق نظر آیه الله مکارم این تفسیر با ریشه لغوى امت سازگار نیست.
بعضى دیگر نیز گفته اند: منظور از امت در این آیه، همه انسان ها در تمام قرون و اعصارند، یعنى اى انسان ها همه شما یک امتید، پروردگار شما یکى است و مقصد نهائى همه شما یک مقصد است.
این تفسیر هر چند مناسب تر از تفسیر گذشته مى باشد ولى با توجه به پیوند این آیه، با آیات قبل، مناسب به نظر نمى رسد
مناسب تر از همه، این است که این جمله اشاره به انبیاء و پیامبرانى بوده باشد که شرح حالشان در آیات گذشته آمده است.
توحید ربوبی(أَنَا رَبُّکُمْ)
در واقع توحید عقیدتى و عملى انبیاء، از توحید منبع وحى سرچشمه مى گیرد و این سخن، شبیه گفتارى است که على(علیه السلام) در وصیتش به فرزندش امام مجتبى(علیه السلام) دارد: وَ اعْلَمْ یا بُنَیَّ أَنَّهُ لَوْ کانَ لِرَبِّکَ شَرِیکٌ لَأَتَتْکَ رُسُلُهُ وَ لَرَأَیْتَ آثارَ مُلْکِهِ وَ سُلْطانِهِ وَ لَعَرَفْتَ أَفْعالَهُ وَ صِفاتِهِ؛ پسرم! بدان اگر پروردگارت شریکى داشت رسولان او نیز به سوى تو مى آمدند، آثار ملک و قدرتش را مى دیدى و افعال و صفاتش را مى شناختى.
علت این یگانگی انبیاء آن است که خدایشان یکی است.
۳ مطلب مهم در آیه:
امت واحده
فاعبدون
توحید ربوبی(أَنَا رَبُّکُمْ)
منابع و مآخذ: تفاسیر وزین المیزان، نمونه و نور
آیه ۹۳:
وَ تَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَیْنَهُمْ کُلٌّ إِلَیْنا راجِعُونَ؛ ـ (گروهى از پیروان ناآگاه آنها) کار خود را به تفرقه در میان خود کشاندند; (ولى سرانجام) همگى به سوى ما باز مى گردند!
تفرقه
جمله تَقَطَّعُوا که از ماده قطع مى باشد به معنى جدا کردن قطعه هائى از یک موضوع به هم پیوسته است.
معنای آیه چنین است که آنها در برابر عوامل تفرقه و نفاق تسلیم شدند، جدائى و بیگانگى از یکدیگر را پذیرا گشتند، به یکپارچگى فطرى و توحیدى خود پایان دادند و در نتیجه گرفتار آن همه شکست، ناکامى و بدبختى شدند.
کُلٌّ إِلَیْنا راجِعُونَ
این اختلاف که جنبه عارضى دارد، برچیده مى شود و باز در قیامت همگى به سوى وحدت مى روند، در آیات مختلف قرآن، روى این مسأله، زیاد تأکید شده که یکى از ویژگى هاى رستاخیز برچیده شدن اختلافات و سوق به وحدت است:
در آیه ۴۸ سوره مائده مى‌خوانیم: «إِلَى اللّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیْعاً فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ فِیْهِ تَخْتَلِفُونَ؛ بازگشت همه شما به سوى خدا است و شما را از آنچه در آن اختلاف داشتید آگاه مى سازد».
آیه ۱۵۰ سوره نساء به مسئله تقطعوا اشاره دارد و می فرماید:
«وَيقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلاً»
يهوديان و مسيحيان، به خاطر هوس ها و تعصّبات جاهلانه و تنگ نظرى هاى بى دليل، برخى انبيا را قبول داشتند و به برخى كافر بودند.
مردم نیز به برخی از آیات الهی ایمان می آورند و برخی از آیات را نمی پذیرند یعنی دین را قطعه قطعه می کنند.
یک از عوامل مهم قرار نگرفتن امیرالمومنین علیه‌السلام در مقام جانشینی پیامبر ص، تفرقه در امت بود.
آیه ۹۴:
فَمَنْ یَعْمَلْ مِنَ الصّالِحاتِ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلا کُفْرانَ لِسَعْیِهِ وَ إِنّا لَهُ کاتِبُونَ؛ و هر کس چیزى از اعمال شایسته به جا آورد، در حالى که ایمان داشته باشد، کوشش او ناسپاسى نخواهد شد; و ما تمام اعمال او را (براى پاداش) مى نویسیم».
شرط دریافت پاداش؛ عمل صالح
در این آیه، همانند بسیارى دیگر از آیات قرآن ایمان و عمل صالح به عنوان دو رکن اساسى، براى نجات انسان ها ذکر شده، ولى با اضافه کردن کلمه «من» که براى تبعیض است این مطلب را بر آن مى افزاید که انجام تمام اعمال صالح نیز شرط نیست، حتى اگر افراد با ایمان، بخشى از اعمال صالح را انجام دهند، باز اهل نجات و سعادتند.
در هر حال این آیه، همانند بسیارى دیگر از آیات قرآن، شرط قبولى اعمال صالح را ایمان مى شمرد.
خداوند متعال تمام اعمال کوچک و بزرگ انسان را می بیند و پاداش یا جزا می دهد:
«فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ *
وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً يَرَهُ»
مهمترین کلمه این آیه ایمان است و اولین مرتبه ایمان، انجام واجبات و ترک محرمات است.
منابع و مآخذ: تفاسیر وزین المیزان، نمونه و نور
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه