تفسیر سوره نور
مدرس: استاد آل مرتضی
استاد آل مرتضی در ادامه سلسله مباحث تفسیر طرح رضوان، قبل از شروع تفسیر سوره مبارکه نور، هدف از یادگیری تفسیر را گوشزد کردند و به موضوعات مهم سوره ی مومنون اشاره نمودند:
۱ـ سیر در آیات آفاقی و انفسی و تامل و تفکر
۲ـ سیر در شریعت و تاریخ پیامبران و انسانهای صالح و طالع
۳ـ طرق بیدار کردن منکران
و…
از ابتدا تا انتهای سوره، خداوند صفت مومنین واقعی را بیان می کند تا با علم بر آن، خودمان را متصف به آن کنیم و حق امانات را رعایت کنیم و از امانت مهمی که اکنون در دست ماست و ولایت امام زمان است، محافظت کنیم.
ایشان تذکر دادند که هدف از شرکت در کلاس تفسیر، فقط کسب اطلاعات نیست، زیرا باعث رشد نخواهد شد، بلکه یادگیری تفسیر باید وسیله ای باشد برای عمل به آن، که در این صورت این علم دارای نور خواهد بود و باعث رشد خواهد بود در غیر اینصورت وبال است و به فراموشی سپرده می شود.
در اینجا مطلب استاد مثل همیشه بر تقویت اعتقاد تاکید کنند تا زمینه ای باشد برای ارتقای تلاش، عمل، جهاد و…
ایشان فرمودند آنچه که انسان را در مسیر دین، ثابت نگه می دارد، اعتقاد قوی است که در نهایت انسان را به قرب الهی می رساند که در این صورت، سختی های مسیر نه تنها او را خسته نمی کند بلکه برایش لذت بخش است
بعد از این مرور و مقدمه، در ابتدای سوره نور، به دلیل نامگذاری و مکان و فضا و هدف نزول آن پرداختند.
دلیل نامگذاری این سوره به نور چیست؟
اسامی همه سوره‌های قرآن، توقیفی و از طرف خداوند متعال نمی‌باشد، بلکه بعضی از آنها بر اثر کثرت استعمال و تکرار و…به این نام معروف شده اند.
در مورد این سوره، آمدن ۵ بار کلمه نور در کل سوره یکی از دلایل آن است و بعضی دیگر قرار گرفتن غررالایات آیه ۳۵ در این سوره را دلیل این نامگذاری دانسته اند.
آیه۳۵: اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ…
خدا نور آسمان ها و زمین است…)
نور خدا در آسمان و زمین چیست؟
خدا در آسمان یک نوع نور، در زمین نوع دیگر و در عالم برزخ و قیامت هم نورهای دیگری دارد.
نور خدا در زمین: قرآن، عترت، اسلام، ایمان، علم و… می‌باشد.
در مورد قرآن پیامبر(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید: ألْقُرْآنُ مَأدَبَةُ اللّه ِ فَتَعَلَّمُوا مَأدَبَتَهُ مَا اسْتـَطَعْتُمْ، إنَّ هذا الْقُرْآنَ هُوَ حَبْلُ اللّه ِ، وَهُوَ النُّورُ الْمُبينُ، وَالشِّفاءٌ النّافِعُ فَاقْرَؤُوهُ…
قرآن مركز تربيت الهى است پس درحدّ توان ادب آن را بياموزيد، اين قرآن ريسمان الهى و نور نمايان و مايه شفاى مفيد است، پس آن را بخوانيد…
این نورانیت چگونه به دست می‌آید؟
نورانیت کسب کردنی نیست بلکه موهبتی از طرف خداوند متعال است که در اثر ایمان و اعمال صالح نصیب مومنین می شود …يَسْعَىٰ نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ …
این نورانیت بیشتر می شود ، هر چه بیشتر یاد بگیریم و آیه بخوانیم به آن عمل می کنیم و عمل صالح انجام بدهیم به برکت امتثال اوامر الهی از نورانیت و بصیرت بیشتری از جانب خدا برخوردار خواهیم شد. بدین ترتیب خداوند متعال در آیه۵۵ سوره نور می فرماید که چه نعمت‌هایی در انتظارشان است:
وعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَىٰ لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا ۚ
لام تاکید جواب قسم به همراه نون تاکید ثقیله دلالت دارد بر اینکه، حتما خلافت زمین به انسانهای صالح واگذار می شود دست مومنان می افتد.
سوره نور در چه زمان و مکان و فضا و با چه هدفی نازل شد؟
ترتیب نزول این سوره در مصحف سوره بیست و چهارم و در قرآن، صد و سوم می‌باشد.
این سوره در مدینه، در فضایی که ارکان حکومت اسلامی تا حدودی تثبیت شده بود و زمینه برای پذیرش و انجام احکام و معارف الهی پس از فتح خیبر و پیروزی در جنگ احزاب و …تثبیت شده بود با هدف ترویج پاکدامنی و عفت و مبارزه با آلودگی‌های جنسی نازل شد، چرا که قسمت عمده دستوراتش بر محور پاکسازی اجتماع از طرق مختلف از آلودگی‌های جنسی دور می‌زند.
🔹محتوا و موضوعات سوره نور
مرحله اول: مجازات شدید زن و مرد زناکار
مرحله دوم: اجرای حدّ با موازین قضائی
مرحله سوم: نهی از چشم چرانی مردان و زنان نسبت به یکدیگر و موضوع حجاب زنان
مرحله چهارم: دستور به ازدواج سهل و آسان
مرحله پنجم: بیان بخشی از آداب معاشرت و اصول تربیت فرزندان نسبت به پدر و مادر
مرحله ششم: مسائل اعتقادی
آیه ۱، سوره نور
سورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا وَأَنْزَلْنَا فِيهَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
[این] سوره ای است که آن را [از اُفق دانش خود] فرود آوردیم و [اجرای احکام و معارف آن را] لازم و واجب نمودیم و در آن آیاتی روشن نازل کردیم، تا متذکّر و هوشیار شوید.
🔹این آیه شامل یک موضوع اصلی و سه موضوع ضمنی می باشد. این موضوعات: سوره، انزالناها، فرضناها، لعلکم تذکرون
انسان نماز می خواند، روزه می گیرد، قرآن می خواند، تفسیر قرآن یاد می گیرد و زیاد عبادت می کند ولی معلوم نیست، متذکر شود❗️قرآن می فرماید: لعلکم تذکرون, لعلکم ترشدون.
مثلا خیلی از مردم علم دارند، عمل دارند اما تقوابشان حتی به اندازه ی ذره ای بالا نرفته است.
ممکن است تفسیر کل قرآن یاد بگیرم اما یه پله از راه تقوا را بالا نرفته باشم زیرا فقط عقلم را پر از اطلاعات کردم اما این اطلاعات تجزیه و تحلیل نشده است و وارد وارد قلبم نشده که به نور تبدیل شود.
چگونه وقتی غذا می خوریم در معده تجزیه و تحلیل شده و به خون تبدیل می شود و سپس وارد قلب و در نهایت کل بدن می شود. علم و نور قرآن نیز باید اینگونه به قلب و جانمان عجین شود.
منظور از کلمه سوره در آیه اول چیست؟
معنی لغوی سور، ارتفاع، بلندی بنا، دیوارهای بلند و قلعه و بنای زیبا و بلند است که دارای اجزاست به همین تناسب قرآن به بخش‌های مختلف قرآن، که از یکدیگر جدا است سوره اطلاق شده است.
به هر حال این تعبیر اشاره به این حقیقت است که تمام احکام و مطالب این سوره اعم از عقاید، آداب و دستورات، همه دارای اهمیت فوق العاده‌ای است که از طرف خداوند نازل شده است.
آیه ۲, سوره نور
الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ ۖ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ ۖ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ
به زن زناکار و مرد زناکار صد تازیانه بزنید، و اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارید، نباید شما را در [اجرای] دین خدا درباره آن دو نفر دلسوزی و مهربانی بگیرد، و باید گروهی از مؤمنان، شاهد مجازات آن دو نفر باشند.
در این آیه خداوند نخستین دستور قاطع و محکم پیرامون زن و مرد زناکار را بیان می‌دارد برای تاکید بیشتر اضافه می‌کند هرگز نباید در اجرای این حد الهی گرفتار محبت کاذب و دروغین شوید.
در واقع این آیه مشتمل بر سه دستور است:
۱. حکم مجازات زنان و مردان آلوده به فحشا
یکی از صفات مومنین راستین «وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ» است.
«حافظون» یعنی محافظت همه جانبه، به ویژه محافظت از چشم!
حتی انسان حق ندارد مستقیم به عورت بچه شیرخوار خودش نگاه کند
پس
نه خودت به دیگران نگاه حرام کن و نه اجازه بده کسی به تو نگاه کند، هیچ کس این حق ندارد مگر در صورت ضرورت❌
مثلا برای مداوا
یکی از مواردی که زنان امروز به آن می پردازند،لیزر بدن است، اما آنچه که نادیده گرفته می شود، مسأله ی شرعی مربوط به این عمل و حرمت نگاه است.
«حافظون» حفاظت از احکام دین و مواظبت بر رعایت حدود شرعی
مواظب باشیم در کاشت ناخن های که عمدا برای وضو مانع ایجاد می کنند.
مواظب باشیم در استماع موسیقی هایی که حرام الهی است.
…
وقتی انسان تقوا ندارد این کارها را مرتکب می شود. چون امر معروف نهی ازمنکر کم رنگ شده، موعظه و نصیحت کنار رفته، تذکر دادن کم شده و در واقع برای هدایت و بیداری مردم، کار کم شده، نتیجه اش فساد جوانان و جامعه می شود.
امروزه گروهی از پدر و مادرها از یک تذکر ساده به فرزندشان، اکراه دارند و با جملاتی مانند «الان بچه است، جوان است، بزرگ می شود خودش می فهمد و…» از تربیت دینی فرزندان غافلند.
در حالی که انواع روش‌ها برای گرایش بچه ها به دین وجود دارد مانند
محبت، هدیه دادن، کتاب خواندن، دلیل و منطق و دهها روش دیگر…
حال اگر هرکاری کردیم اهمیت ندادند از روش قاطعانه و تنبیه و مجازات…استفاده کنیم این روش قرآن است که باید از آن بیاموزیم.
۲. تاکید بر اینکه در اجرای این حد الهی گرفتار محبت‌ها و احساسات بی‌مورد نشوید، احساسات و محبتی که نتیجه‌ای جز فساد و آلودگی اجتماع ندارد منتهی برای خنثی کردن انگیزه‌های این گونه احساسات مسأله ایمان به خدا و روز جزا را پیش می‌کشد، چرا که نشانه ایمان به مبدا و معاد تسلیم مطلق در برابر فرمان خداست.
۳. دستور حضور جمعی از مومنان در صحنه مجازات اسب است چرا که هدف تنها این نیست که گناهکار عبرت گیرد بلکه هدف آن است که مجازات او سبب عبرت دیگران هم شود.
مؤسسه نورالیقین
مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی
بدون دیدگاه